برخی از عذاب‌ها و گرفتاری‌های کوچک که در زندگی دامن‌گیر انسان می‌شود، تا مایه امتحان و بیداری انسان شود، می‌تواند از ناحیه رحمت پروردگار باشد، تا انسان به خود آید و به مسیر درست زندگی برگردد، این نوع از عذاب‌ها که از آنها به «العذاب الأدنی»؛ یعنی عذاب کوچک تعبیر می‌شود، می‌تواند نشانی از رحمت خدا باشد، اما عذاب‌های بزرگ و نهایی که امت‌های گذشته به آن گرفتار می‌شدند و با عنوان «العذاب الاکبر» از آن یاد شده نمی‌تواند مایه رحمت باشد، بلکه بیانگر غضب الهی است: «وَ لَنُذیقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذابِ الْأَدْنى‏ دُونَ الْعَذابِ الْأَکْبَرِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُون»‏[1] و پیش از آن عذاب بزرگ‏‌تر عذاب دنیا را به ایشان بچشانیم، باشد که باز گردند.

خداوند در این آیه است که سوگند مى‌‏‌خورد که به زودى از عذاب ادنى؛ یعنى عذاب نزدیک‌تر، از عذاب قیامت؛ مانند قحطى، مرض، جنگ و خونریزى و... به ایشان مى‌‏چشانیم، باشد که قبل از عذاب روز قیامت به سوى ما برگردند، و از شر و لجبازیشان توبه نمایند.[2]

رسول خدا(ص) فرمود: مراد از «الْعَذابِ الْأَدْنى‏»، مصیبت‌‏ها، بیماری‌‏ها و رنج‌‏هایى است که انسان در دنیا به آن گرفتار مى‌‏شود.[3]

[1]. سجده، 21.

[2]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏16، ص 264، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.

[3]. دیلمى، حسن بن محمد، إرشاد القلوب إلى الصواب، ج ‏1، ص 46، قم، الشریف الرضی، چاپ اول، 1412ق.‏