جستجوی پیشرفته
بازدید
3943
آخرین بروزرسانی: 1399/03/19
خلاصه پرسش
نظرتان در مورد کتاب عیون اخبار الرضا(ع) چیست؟
پرسش
میزان اعتبار کتاب عیون اخبار الرضا(ع) را بیان فرمایید.
پاسخ اجمالی

کتاب عیون الاخبار الرضا(ع) اثر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، معروف به «شیخ صدوق» است.[1]

انگیزه تألیف کتاب

شیخ صدوق در این کتاب بعد از اقرار و شهادت به یگانگی خدا و ولایت پیامبر اسلام(ص) و اهل ‌بیت(ع)، در مورد علت تألیف این کتاب می‌نویسد:

ابوالقاسم اسماعیل بن عبّاد(وزیر فخرالدوله[2] و متوفای 385)[3] دو قصیده در مورد امام رضا(ع) سرود که شامل درود و سلام به ساحت مقدس آن‌حضرت(ع) بود:

«یا سایرا زائرا إلی طوس                  مشهد طهر و أرض تقدیس

أبلغ الرضا و حط علی                          أکرم رمس الخیر مرموس‏»...[4]

(ای آن‌که به قصد زیارت به سمت شهر طوس رهسپاری، شهری پاک و سرزمینی مقدس! سلام مرا به حضرت رضا(ع) برسان و بار اقامت خود را در کنار بهترین مزار که بهترین فرد در آن دفن شده است بینداز...).

و از آن‌جا که او را دوست‌دار اهل‌بیت(ع) و معتقد به ولایت و امامت و اطاعت آن‏ بزرگواران ارزیابی کردم که به سادات احترام گذاشته و به شیعیان احسان می‌کند؛ چیزی را نزدش ارزش‌مندتر از دانش‌های اهل‌بیت(ع) نیافته و چون می‌خواستم محبّت‌‌های او را جبران کرده و خودم را به او نزدیک نموده و کوتاهی‌‏هایم را تلافی نمایم؛ لذا این کتاب را برای کتابخانه‌اش نگاشتم، به این امید که عذرم را بپذیرد و از تقصیرم درگذرد و امید و آرزویی که نسبت به او دارم را برآورد. خداوند متعال دست او را به عدل بگستراند و با حقّ، نام و مرامش را بلند آوازه گرداند، و توانایی‌اش را بر کارهای خیر مستدام بدارد و سختی‌ها را با لطف و کرمش آسان گرداند.[5]

محتوای کتاب

شیخ صدوق این کتاب را در 69 باب[6] و در ابواب مختلفی؛ مانند: روایات مربوط به نام، تولد،[7] امامت امام رضا(ع)،[8] اخبار زندگی امام کاظم(ع) با هارون الرشید،[9] مجموعه مناظرات امام رضا(ع) با اندیشمندان،[10] مناظرات امام(ع) با مأمون،[11] و ... تنظیم نموده است.

سندهای احادیث کتاب

در این کتاب علاوه بر احادیث قدسی،[12] احادیثی از پیامبر(ص)، ائمه اطهار(ع)، حضرت فاطمه(س)،[13] سخنانی از حضرت نجمه(مادر امام رضا)،[14] و نیز جماعتی از اهل مدینه[15] و... به چشم می‌خورد.

اهمیت کتاب

محتوای این کتاب در کتاب‌های مهم و معتبر بعدی؛ مانند اقبال الاعمال،[16]مهج الدعوات و منهج العبادات،[17] و بحارالانوار،[18] مورد استفاده قرار گرفته که نشان از اهمیت این کتاب دارد.

هم‌چنین اهمیت این کتاب باعث شده است که علمایی؛ مانند علی أصغر بن سید حسین حکیم، محدث جزائری سید نعمة الله بن عبدالله(متوفای 1112)، مولی هادی بنابی، محمد علی حزین بن أبی طالب(متوفای 1181) بر این کتاب شرح بنویسند.[19]

البته گفتنی است؛ ضمن پذیرش اهمیت این کتاب، اما نمی‌توان یک‌جا برای تمام احادیث آن نظر داد، بلکه هر یک از روایت‌های آن باید از جهت اعتبار مورد بررسی قرار گیرند؛ زیرا روایات ضعیف نیز در این کتاب دیده می‌شود.[20] به عنوان نمونه حدیث «... مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ‏ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع هَلْ کانَ اللَّهُ عَارِفاً بِنَفْسِهِ‏ قَبْلَ‏ أَنْ‏ یخْلُقَ‏ الْخَلْقَ‏ قَالَ‏ نَعَمْ‏ قُلْتُ یرِیهَا ...»،[21] روایتی ضعیف ارزیابی شده است.[22]

برخی نظرات در مورد کتاب عیون اخبار الرضا(ع)

برخی اندیشمندان در مورد این کتاب نظراتی را بیان کرده‌اند؛ مانند:

1. کتاب عیون اخبار الرضا دربر دارنده مطالب بی‌نظیری است که از گردن‌بندهای دوشیزگان، زیباتر است. پس هر کس که می‌خواهد در باغ آن بخرامد و از آب گوارای آن سیراب شود و از عجایب و هنرها و باغ‌ها و چشمه‌های آن لذت ببرد، من، او و عقل و ذهنش را به سمت این کتاب هدایت کردم و دیگر به بیش از این نیازی ندارد. شیخ صدوق این کتاب را به زیبایی تمام گردآوری کرده است».[23]

  1. «عیون اخبار الرضا کتابی شفاف است که قلب انسان را شفا می‌دهد»؛ «در نگاه بینندگان کتابی مانند این کتاب نگاشته نشده است»؛ «هر دانشی که بخواهی در آن است و تو را بی‌نیاز می‌کند»؛ «مانند خورشید از نور هدایت می‌درخشد و آرزوی قلب را برآورده می‌سازد».[24]

 


[1]. «وثاقت شیخ صدوق»، 96234.

[2]. ابن‏ شهرآشوب، محمد بن على، معالم العلماء فی فهرست کتب الشیعة و أسماء المصنفین منهم قدیما و حدیثا، مقدمه، بحر العلوم، محمد صادق‏، ص 148، نجف اشرف، مطبعة حیدریة، چاپ اول، 1380ق.

[3]. رافعى قزوینى، عبد الکریم بن محمد، التدوین فی أخبار قزوین‏، محقق، عطاردى قوچانى، عزیزالله، ج 2، ص 295، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون‏، چاپ اول، 1408ق.

[4]. شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، محقق، مصحح، لاجوردی، مهدی، ج 1، ص 4، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1378ق.

[5]. همان، ج‏ 1، ص 3.

[6]. همان، ج ‏1، ص 13.

[7]. همان، ج ‏1، ص 13.

[8]. همان، ج ‏1، ص 20.

[9]. همان، ج ‏1، ص 69.

[10]. همان، ج ‏1، ص 154.

[11]. همان، ج ‏1، ص  228.

[12]. همان، ج ‏1، ص  63- 64؛ ج ‏2، ص  49.

[13]. همان، ج‏ 2، ص  64.

[14]. همان، ج‏ 1، ص  20.

[15]. همان، ج ‏1، ص 18.

[16]. ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، گردآورنده، آخوندی، محمد، ج 1، ص 8، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1367ش.

[17]. ابن طاووس، علی بن موسی، مهج الدعوات و منهج العبادات، محقق، مصحح، کرمانی، ابوطالب، محرر، محمد حسن، ص 256، قم، دار الذخائر، چاپ اول، 1411ق.

[18]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 1، ص 6، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[19]. تهرانی‏، آقا بزرگ، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 13، ص 375، قم، اسماعیلیان‏، 1408ق.

[20]. «ویژگی‌های کتاب من لایحضره الفقیه»، 26533؛ «مصادر احکام وارده در من لایحضر الفقیه»، 30315.

[21]. عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج ‏1، ص 129.

[22]. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول ع، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، سید هاشم، ج 2، ص 30، ‌تهران، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ دوم، 1404ق.

[23]. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة ع، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، سید هاشم، ج 2، ص 299، تبریز، نشر بنی هاشمی، چاپ اول، 1381ق.

[24]. امین عاملی‏، سید محسن، اعیان الشیعة، ج 15، ص 376، بیروت، دار التعارف للمطبوعات‏، 1406ق.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    726795 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    707024 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    627493 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و تصمیم جدی ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    618322 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    616880 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    572569 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    558986 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    548211 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    541440 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
    دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری ...
  • می خواهم دعا کنم همسرم در زندگی مطیع من باشد آیا در این زمینه دعایی از اهل بیت (ع) به ما رسیده است؟
    528522 Practical 1389/02/22
    دعاها، لازم نیست حتماً به زبان عربى خوانده شوند؛ هرچند به عربی بهتر است، حتى دعا در نماز به زبان فارسى جایز است.نکته مهم تر این که انسان باید شرایط دیگر تأثیر گذاری دعا ...