جستجوی پیشرفته
بازدید
10879
آخرین بروزرسانی: 1397/12/15
خلاصه پرسش
معنای «مدح شبیه به ذم» و «ذم شبیه به مدح» چیست؟
پرسش
معنای «مدح شبیه به ذم» و «ذم شبیه به مدح» چیست؟
پاسخ اجمالی
یکی از آرایههای ادبی کلام و زیبا سازی سخن، «تأکید المدح بما یشبه الذم» و «تأکید الذم بما یشبه المدح»؛[1] است که به معنای «بهتر ستایشکردن یک فرد با استفاده از چیزی که شبیه نکوهش است» و «نکوهش شدید با چیزی که به ظاهر شبیه ستایش است» میباشد. این دو موضوع، زیر مجموعه علم بدیع و محسنات معنوی به شمار میرود.
در این روش، فرد به گونهای وانمود میکند که گویا به دنبال توبیخ فرد دیگری است، اما در عمل، سخنی بر زبان میآورد که با کمی دقت مشخص میشود که نه تنها فرد مقابل را توبیخ نکرده، بلکه ستایشی از او به عمل آورده است و یا بر عکس، وانمود میکند که در صدد ستایش او است، اما سخنی بر زبان میآورد که با کمی دقت، مشخص میشود که با نوعی زیرکی، فرد مقابل را نکوهش کرده است.
این شیوه سخن گفتن کنایی، میتواند با روشهای مختلفی ارائه شود که برخی از آنها عبارتاند از:
الف) «تأکید المدح بما یشبه الذم»:
این فن، دو حالت دارد:
1. یک خصلت ممدوح از جملهای که صفت مذمومی را نفی میکند، استثنا شود؛[2] و به عبارتی بعد از آنکه ابتدا تمام عیبها را از فردی منتفی دانست، بگوید جز یک مورد! و در بیان آن مورد نیز چیزی را بیان کند که در واقع عیب نبوده بلکه ویژگی پسندیدهای است،مانند: او هیچ عیب و ایرادی ندارد، مگر اینکه کسی زیباتر از او نیست!
2. یک خصلت ممدوحی بعد از بیان یک خصلت ممدوح دیگر از آن استثنا شود؛[3] یعنی بعد از آنکه به صورت مطلق او را ستایش کرد، بگوید جز یک مورد! و در بیان آن یک مورد نیز به جای بیان یک عیب، یک ویژگی مثبت را ذکر کند! مانند: همه صفات نیکو در او وجود دارد به جز اینکه بسیار بخشنده و دست و دلباز است.
ب) تأکید الذم بما یشبه المدح:
این فن نیز دو نوع دارد:
1. خصلت مذمومی از جملهای که صفت مدحی را نفی کرده، استثنا شود؛[4] به عبارت روشنتر بعد از اعلام آنکه او هیچ ویژگی مثبتی ندارد، بگوید: جز یک مورد! و در بیان همان یک مورد نیز به جای آنکه صفت پسندیدهای را بیان کند، ویژگی ناپسندی را اعلام کند! مانند: او هیچ نقطه مثبتی ندارد، به جز اینکه خوبی را با بدی جبران میکند.
2. یک خصلت مذمومی بعد از بیان خصلت مذمومی برای آن شخص، از آن استثنا شود؛[5] یعنی بعد از آنکه یک ویژگی منفی را اعلام کرد، وانمود کند که در صدد توجیه آن رفتار نامطلوب است، اما در عمل، ویژگی نامطلوب دیگری را برای او اثبات کند، مانند: او آدم تبهکاری است، به جز اینکه نادان و بیعقل نیز هست.[6]
برای این باب، نامهای دیگر مانند «الاستثناء»، «الرجوع و الاستثناء»، «المدح فی معرض الذم» و «النفی و الجحود» نیز ذکر شده است.[7]
 
 
[1]. مطلوب، احمد، معجم المصطلحات البلاغیة و تطورها، ص 241 - 242، بیروت، مکتب لبنان ناشرون، چاپ اول.
[2]. احمدنگرى، عبد النبى بن عبد الرسول‏، جامع العلوم فی إصطلاحات الفنون‏، ج 1، ص 269، لبنان، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏، چاپ دوم، 1395ق.
[3]. همان.
[4]. همان.
[5]. همان.
[6]. قاسم، محمد احمد، علوم البلاغة، البدیع و البیان و المعانی‏، ص 93 - 95، طرابلس، مؤسسه الحدیثه للکتب، چاپ اول.
[7]. معجم المصطلحات البلاغیة و تطورها، ص 242.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    791826 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    755914 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    679087 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    658379 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و تصمیم جدی ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648261 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    599809 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    579962 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    564670 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564008 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • می خواهم دعا کنم همسرم در زندگی مطیع من باشد آیا در این زمینه دعایی از اهل بیت (ع) به ما رسیده است؟
    558550 Practical 1389/02/22
    دعاها، لازم نیست حتماً به زبان عربى خوانده شوند؛ هرچند به عربی بهتر است، حتى دعا در نماز به زبان فارسى جایز است.نکته مهم تر این که انسان باید شرایط دیگر تأثیر گذاری دعا ...