اگر منظور از سؤال مطرح شده، این است که تربیت در جوار پیامبر(ص) و تحت نظر او، موجب ثبوت فضیلتى براى آدمى نمی‌شود! همان‌گونه که زید بن حارثه بهره‌اى از این فضیلت نبرد؛ پس هم‌نشینى با رسول خدا(ص)، فضیلتى را براى علی(ع) در بر نخواهد داشت. چنین ادعایى پذیرفتنى نیست؛ زیرا بین آنهایى که در دهه‌هاى نخست اسلام زندگانى می‌کردند، بین مردم زمان حاضر، سکونت در مسجد النبى یا بیت الله الحرام فضیلتى است ستودنى. به کسانى که در این اماکن متبرک خانه می‌گزیدند، لقب جار الله می‌دادند. حال درباره نکو مردى که تربیت یافته امین بیت الله و صاحب مسجد النبى، رسول اکرم(ص) است، چه باید گفت؟ آیا به واقع هم‌نشینى با خانه گِل، افضل از مأوى گزینى در خانه دل است؟ بویژه، بنابر اندیشه اهل‌سنت که براى مصاحبت با پیامبر ارزش فراوان قائل‌اند. برخلاف شیعه که صرف مصاحبت را ملاک فضیلت نمی‌داند، بلکه آن‌ را راهى براى کسب فضایل می‌داند و انسان به اندازه فضایل کسب کرده خود، ارزش می‌یابد.

اگر مراد از سؤال، نفى اختصاص چنین فضیلتى از امیرالمؤمنین على(ع) و مشترک دانستن زید با وى در این‌باره باشد، باید گفت پیش‌داورى خاصى در طرح سؤال وجود دارد و آن همسان‌نگرى و فرض یک جهت داشتن پرورش این دو شخصیت در دامن رسول اکرم(ص) است.

از این‌رو؛ ناگزیریم تا در این راستا به کلماتى از وصى نبى خدا و نوشته‌هایى از سیره‌نویسان، اشاره‌اى گذرا داشته باشیم.

على(ع) در یکى از طولانی‌ترین خطبه‌هایش(قاصعه)، در حالات دوران کودکى خود و پیامبر اسلام(ص)، چنین می‌فرماید: «شما می‌دانید که من نزد رسول خدا(ص) چه احترام، عزت و مقامى داشتم. در کودکى مرا در دامان خویش می‌پروراند و مانند جان شیرین، مرا در بسترش به سینه خود می‌فشرد؛ آغوش مهرش جایگاه من بود؛ من با لمس و تماس به وجود عزیزش، رایحه دلاویز محمدى گرفتم؛ لقمه را ریز کرده و در دهانم می‌گذاشت. او هیچ‌گاه دروغ، خلاف و اشتباهى در کردار، گفتار و رفتار من نیافت... . من مانند بچه شترى تازه زاده - که دایم در پى مادر خویش است - به دنبال او می‌رفتم. او هر روز از منش‌هاى گزیده خویش، نشانه‌اى آشکار می‌کرد و مرا به پیروى از آن، امر می‌فرمود. در هر سالى به کوه حرا می‌رفت و آن‌جا اقامت می‌گزید و جز من کسى او را نمی‌دید».[1]

احادیث فراوان دیگرى نیز وجود دارد که نزدیکى پیامبر اکرم به على(ع) را بیان می‌کند؛ مانند فرمایش پیامبر(ص) پس از جنگ تبوک، که خطاب به على(ع) می‌فرماید: «تو نسبت به من، به منزله هارون نسبت به موسى هستى... مگر این‌که پیامبرى پس از من نیست، بلکه تو وزیر و وصى من هستى»[2]. ،[3]

از سوى دیگر می‌بینیم که پیامبر(ص)، در دوران طفولیت على(ع) وى را براى پرورش در خانه خود برگزیده و سپس می‌فرماید: «همان را برگزیدم که خدا او را برایم برگزید».[4]

تمام اینها شواهدى بزرگ بر رابطه خاص پیامبر (ص) با جانشین خود است. در حالی‌که آمدن زید به خانه پیامبر اتفاقى بود. زید بن حارثه غلامى بود که بیابان گردان عرب وى را ربوده و در بازار عکاظ به حکیم بن حزام فروخته بودند که وى نیز او را براى عمه خود خدیجه(س) خریدارى کرد. ایشان نیز پس از ازدواج با پیامبر، زید را به حضرت بخشیدند.

در مدتى که زید کنار پیامبر(ص) بود؛ بسیار به ایشان دلبسته شد به طورى که پس از آزاد شدنش توسط پیامبر، باز هم نزد ایشان مانده و به خانواده خود باز نگشت. تا این‌که پیامبر(ص) او را به فرزندخواندگى انتخاب نمودند.

پس از مدتى، پیامبر اسلام(ص) نوه عبدالمطلب، زینب را که دختر عمه ایشان بود به ازدواج زید درآورد، که به علت ناسازگارى و تندخویی‌هاى زید، این ازدواج به طلاق انجامید[5] و توصیه پیامبر(ص) براى حفظ کانون خانواده، تأثیرى در زید نکرد.[6]،[7]

نتیجه این‌که؛ نه نحوه نگرش پیامبر(ص)، به على(ع) و زید یکسان بود و نه فضایلى که هر یک از خانه پیامبر(ص) آموخته و کسب کردند، برابر است.

على(ع) با اراده الهی  و با هدفى از پیش تعیین شده، در محضر پیامبر اسلام(ص) تربیت یافت و نمودى از کردار نبوى شد، این فضیلتى است که در هیچ‌یک از صحابى پیامبر به چشم نمی‌خورد.

اگر مراد از سؤال انکار ولایت حضرت على(ع) است، پاسخ این است که هیچ‌کس پرورش یافتن حضرت على(ع) در خانه پیامبر(ص) را علت ولایت و وصایت آن‌حضرت معرفى نکرده است، تا با رد فضیلت دانستن آن، ولایت آن‌حضرت نفی شود.

[1]. سید رضی، نهج البلاغه، محقق، صبحى صالح، خ 192(قاصعه)، بیروت، چاپ اول، 1387ق.

[2]. طبرسى، احتجاج، ج 1، ص 210، نجف، دارالنعمان، سال 1386ق؛ سید ابن طاووس، التحصین، قسم دوم، باب 25، قم، دارالکتاب، 1413ق؛ اشرف عاملى، میرمحمد، فضائل السادات، ص 284، شرکت معارف، 1380ق؛ کتاب سلیم بن قیس هلالى، ص 392 و 431، قم، الهادی، 1377ق.

[3]. ر. ک: (غزوه تبوک)، سؤال 10343.

[4]. اصفهانى، ابوالفرج، مقاتل الطالبین، ص 15، نجف اشرف، منشورات المکتبة الحیدریه.

[5]. ر. ک: «عصمت انبیاء(ع) در قرآن»، سؤال 112؛ و سؤال 129.

[6]. سبحانى، جعفر، فرازهایى از تاریخ پیامبر اسلام، ص 321.

[7]. ر. ک: (زندگی‌نامه زید بن حارثه)، سؤال 33225؛ (ازدواج پیامبر اسلام (ص) با همسر زید)، سؤال 18410.