استحاله یکی از پاک کننده‌ها است و معنای آن، این است که "جنس چیز نجس به طورى عوض شود که به صورت چیز پاکى در آید. مثل آن‌که چوب نجس بسوزد و خاکستر گردد، یا سگ در نمک‌‏زار فرو رود و نمک شود، ولى اگر جنس آن عوض نشود مثل آن‌که گندم نجس را آرد کنند یا نان بپزند پاک نمی‏شود".[1]

به تعبیر بعضی از مراجع عظام تقلید، اگر عین نجس چنان تغییر یابد که آن نام(نام سابق) از آن برداشته، و نام دیگرى بر آن اطلاق شود، پاک می‌‏گردد و می‌‏گویند «استحاله» شده است. مثل این‌که سگ در نمک‌‏زار فرو رود و مبدّل به نمک شود، هم‌چنین اگر چیزى که نجس شده به کلّى تغییر یابد، مثل این‌که چوب نجس را بسوزانند و خاکستر کنند، یا آب نجس تبدیل به بخار شود، امّا اگر تنها صنعت آن تغییر کند، مثل این‌که گندم نجس را آرد کنند پاک نمی‌‏شود.[2]

به عبارت دیگر؛ اگر مواد متنجس داخل بیسکویت یا هر ماده خوراکی دیگر، در اثر پخته شدن یا در فرایند تولید تغییر شیمیایی پیدا کند، استحاله محسوب می‌شود و پاک به حساب می‌آید.[3]

به هر حال، اگر انسان در مواردی شک نماید که استحاله‌ای صورت گرفته یا نه، حکم به نجاست می‌شود؛ یعنی چیز نجسى که معلوم نیست استحاله شده یا نه، نجس است.[4]

[1]. توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏1، ص 120، م 195.

[2]. همان، آیت الله مکارم شیرازی.

[3]. «فرق استحاله با تغییرات شیمیایی»، 52477؛ «مطهرات»، 28545.

[4]. همان، م 197.