جستجوی پیشرفته
بازدید
8573
آخرین بروزرسانی: 1393/11/13
خلاصه پرسش
چرا شیخ محمد غزالی در گفتاری یک مشروب‌خوار را فردی مؤمن و برتر از خودش پنداشته و خود را مبتلا عنوان می‌کند؟
پرسش
شیخ محمد غزالی گفته است: «روزی به مردی که معتاد به شراب‌خواری بود گفتم: آیا به سوی خداوند باز نمی‌گردی و توبه نمی‌کنی؟ آن مرد با حالتی رنجور و با چشمانی پر از اشک گفت: ای شیخ برایم دعا کن. شیخ گفت: به حال او رقت پیدا کرده و با تأمّل در حالش با خود گفتم: اگر گریه‌اش به علت خجالت از خداوند و گریه‌ای است که انسان گناه‌کار به خاطر مخالفت با خداوند از چشمش جاری می‌شود همانا او مؤمن و من مبتلایم حال آن‌که او از من التماس دعا دارد. به خود گفتم: چه بسا می‌شد که حال من بدتر از او باشد اگر چه من هرگز خمر نخورده‌ام ولی در محیطی زندگی کرده‌ام که چنین اموری رواج نداشته است». نظر شما درباره این کلام چیست؟ بخصوص آن فقره که می‌گوید: «بدرستی او مؤمن و من مبتلایم».
پاسخ اجمالی
۱. صرف نظر از صحت این داستان و یا مستند آن، قصد گوینده این جملات، تأیید شخص شراب‌خوار یا تأیید کار زشت و حرام او نیست. بلکه گوینده از زاویه دیگری به این مطلب نگاه کرده است. او ابتدا خود را در مقام اصلاح شخص گناه‌کار قرار می‌دهد ولی بعد از این‌که آن شخص، از کار خود اظهار ناراحتی می‌کند و می‌پذیرد که به خطا رفته است، غزالی در مقام محاسبه نفس خود قرار می‌گیرد و مانع این می‌شود که خود را از او برتر و بهتر ببیند.
۲. در روایات نیز بسیار تأکید شده است که نباید کسی خود را برتر و بهتر از دیگران ببیند؛ امام صادق(ع) فرمود: «اگر کسی خود را برتر از دیگری دانست، او جزو مستکبران خواهد بود». سپس در جواب راوی که پرسید: اگر کسی را در حال گناه ببینیم و ما خود را از او بهتر بدانیم چه طور؟ فرمود: «هرگز، هرگز؛ زیرا ممکن است که خداوند آن گناه را از آن شخص بیامرزد، ولی تو را برای محاسبه نگه ‌دارد. مگر داستان حضرت موسی(ع) و ساحران را نخوانده‌ای؟!».[1]
۳. این روایت و امثال آن، به ما می‌آموزد که نباید خود را با افراد گناه‌کار مقایسه کرده و خود را برتر از آنها بدانیم؛ چرا که ممکن است او توبه کند و از طرفی دیگر ممکن است که ما در آینده دچار گناه شویم.[2]
۴. در قصه مذکور، شیخ غزالی، به همین آموزه عمل کرده و نفس خود را توبیخ کرده، تا مبادا خود را از آن گناه‌کار بهتر بداند. او برای این‌که دلیلی منطقی برای این موضوع بیاورد، شرایط محیطی او را با خود سنجیده و گفته: شاید اگر من هم در آن شرایط قرار می‌گرفتم به همان گناه مبتلا می‌شدم.
۵. اما این‌که غزالی، آن گناه‌کار را مؤمن خوانده، به این دلیل است که از حالات آن شخص و متأثر‌شدنش، چنین دریافت که خود او نیز به گناه‌کار بودنش اعتراف دارد و از کار خود راضی نیست و دوست دارد آن‌را ترک کند. این نشانه این است که آن گناه‌کار به خدا و دین و احکام آن ایمان دارد و شراب‌خواری را عملی حرام و گناه می‌داند و از خدای خود شرمنده است. اما به دلایل مختلف؛ مانند اعتیاد و یا داشتن اراده ضعیف، نتوانست این عادت خود را ترک کند.
۶. از این‌که خود را مبتلا معرفی کرده، معنایش این است که همه انسان‌ها در معرض آزمایش و امتحان الهی هستند و ممکن است مرتکب نشدن گناه، خود راهی برای نفوذ شیطان در او باشد و همان‌طور که در روایت آمده، ممکن است که موجب ایجاد تکبر در انسان شود. و یا این‌که ممکن است انسان در آینده به گمراهی مبتلا شود و شخص گناه‌کار در آینده توبه کند و اهل نجات شود. همان‌گونه که ساحران فرعون، با این‌که در مقابل پیامبر خدا ایستاده و با حضرت موسی(ع) نبرد کردند، ولی در نهایت به او ایمان آورده و به درجه والای شهادت در راه خدا نایل شدند.
 

[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ‏8، ص 128، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[2]. البته این در ارتباط با افرادی است که احتمال توبه آنان می‌رود و نیز انسان می‌تواند با نگاهی دیگر، نسبت به برتری خود بر گناهکاران در حال حاضر، شکرگزار باشد. ر. ک: پاسخ 29322.
ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها