مکان و زمان مخلوق و معلول خدا هستند و از ویژگی‌های موجودات مادی به شمار می‌آیند.[1] از سوی دیگر، خداوند با همه‌ی موجودات از جمله با موجودات مادی که مکان و زمان دارند نیز هست. اما باید توجه داشت منظور از همراه بودن خداوند با موجودات در کنار آنها بودن به صورت موجودی مستقل و جدا از هم نیست؛ یعنی نباید آن‌را مانند در کنار هم قرار گرفتن موجودات مادی دانست؛ بلکه منظور این است که همه در تحقق و برپایی خود وابسته به خدا هستند و به اصطلاح فلسفی، خداوند «معیت قیومی» با تمام موجودات دارد که تحقق‌بخش موجودات و علت برپایی وجود آنها است.[2]

بنابراین، خدا در مکان یا زمان نیست؛ یعنی نمی‌توان گفت: زمان و مکان، ظرف وجود خدا و تعیین کننده‌ی حد و حدود وجود خدا است، چنان‌که برای موجودات مادی، زمان و مکان، ظرف تحقق و تعیین کننده‌ی حد و حدود آنان می‌باشد؛ اما از آن‌سو خدا با هر مکان و با هر زمانی هست و نیز با هر موجود زمانی و مکانی نیز می‌باشد؛ زیرا این خداوند است که برپا دارنده همه‌ی موجودات بوده و همه‌ی موجودات، تجلی، آئینه، آیه و نشانه‌ی خداوند هستند.[3]

بر این اساس، امام علی(ع) فرمود:

«خدا در اشیاء است؛ امّا نه به گونه‌ای که با آنها آمیخته و ممزوج باشد و خارج از آنها است، امّا نه به گونه‌ای که جدای از آنها باشد. فوق همه چیز است، ولی نه به فوقیت مکانی. جلوی هر چیز است ولی نگویند که او جلو است. او‏ داخل در اشیاء است، اما نه مانند داخل بودن چیزی در چیزی دیگر و خارج از اشیاء است؛ اما نه مانند خارج بودن چیزی از چیز دیگر...».[4]

[1]. ر. ک: «راه‌های اثبات زمان و مکان مخلوقات خدا»، 49547.

[2]. ر. ک: «رابطه خداوند با جهان هستی»، 43540.

[3]. ر. ک: «وحدت وجود»، 4639.

[4]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، ص 39- 40، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.