لطفا صبرکنید
42091
- اشتراک گذاری
قبل از بیان هر سخنی، باید گفت موضوعی که مورد پرسش قرار گرفته، دو جمله از خطبه‌های معروف حضرت فاطمۀ زهرا(س) دختر گرامی پیامبر اسلام(ص) است که به خطبه فدکیه معروف است. این خطبه زمانی ایراد شد که به حضرت فاطمه خبر رسید خلیفه‌ی اول و دوم تصمیم گرفتند فدک را از وی بازپس بگیرند.[1] این خطبه در منابع روایی و تاریخی با سندهای مختلف و اندک تفاوت در متن، از طریق شیعه و اهل سنت نقل شده است.[2]
حضرت زهرا(س) در این خطبه پس از حمد و ثنای خداوند، بیان نعمت های الاهی، فلسفه آفریننش و فلسفه احکام الاهی می‌فرماید:
1. «و طاعتنا نظاما للملة»؛[3] و اطاعت از ما اهل بیت نظم آیین و شریعت را به دنبال دارد.
این جمله و جمله بعدی عطف بر«فجعل الله الایمان...» است که در همین خطبه آمده است. بنابر این، معنایش این‌گونه است: خداوند اطاعت از ما اهل بیت را موجب نظم شریعت قرار داد.
روشن است که اطاعت از اهل بیت(ع) سبب نظم شریعت می‌شود؛ چرا که تمام مردم اطراف محور دین جمع می‌شوند و آن محور توسط امامی که عالم‌ترین و با تقواترین و جامع همه کمالات است، تبیین می‌شود. اهل بیت(ع) نسبت به دین از دیگران آگاهترند و به حقایق قرآن آشناتر؛ زیرا علم آنان به مبدأ وحی متصل است و به طور طبیعی هماهنگی امور دینی در اطاعت از آنان خواهد بود.
2. «و امامتنا أمانا من الفرقة [للفرقة]»؛ و رهبری ما را سبب ایمنی از تفرقه و پراکندگی قرار داد.
در این‌جا حضرت فاطمه(س) مسئله امامت را بیان کرده‌اند و به خلیفه و مردم تذکر داده‌اند که امامت و جانشینی پیامبر اسلام(ص) از آن ما است، و خدا آن را برای جلوگیری از تفرقه مردم و جمع شدن دور یک محور قرار داده است. به بیان دیگر، خدای متعال امامت را قرار داده، تا اینکه امت اسلام متفرق نشوند و هر کدام به یک طرف نروند، محوری که عقل نیز آن‌را پذیرفته است. وقتی که شخصی از هر جهت؛ از جهت علم، تقوا، تدبیر، عدالت، ارتباط با خدا و ... بر دیگران رجحان داشته باشد، طبعا همه باید به سراغ او بروند، وقتی چنین شد، بنابر این تفرقه و پراکندگی به وجود نخواهد آمد.
این سخن الهام گرفته از حدیث ثقلین است[4] که دختر رسول گرامی اسلام(ص) آن‌را در خطبه فدکیه مطرح می‌کند. آن‌جا که پیامبر گرامی اسلام(ص) می‌فرماید؛ اگر بعد از من قرآن و اهل بیت(ع) را الگو قرار دهید و از آنها پیروی نمایید، هرگز دچار گمراهی، ضلالت و تفرقه نخواهید شد.
این دو فقره، در حقیقت بیان‌گر یک مضمون‌اند و آن اینکه نظام و بقای آیین و شریعت اسلامی و مصون بودن از تفرقه و پراکندگی، در گرو پیروی از رهبری اهل بیت(ع) است.
البته گفتنی است که برخی،[5] در این‌جا «ملت» را به «امت» معنا کرده‌اند که منافاتی با آنچه ما بیان کرده‌ایم ندارد. بدیهی است که هر جامعه‌ای برای نظام و بقا باید دارای قطب فکری باشد که در رأس هرم بتواند تمام افکار و نظرها را به خود جذب کند و خلأ موجود را از این ناحیه بر طرف کند که در این صورت زمینه‌ای برای اختلاف باقی نمی‌ماند.
شریعت و جامعه‌ی اسلامی نیز برای ایمن ماندن از هر گونه اختلاف و پراکندگی در تمام ابعاد، پبروی از اهل بیت و اطاعت از آن بزرگوران را می‌طلبد؛ چراکه آنان با اتصالی که به منبع وحیانی و عالم غیب دارند، جواب‌گوی رشد افکار بشری در هر تمام زمینه‌ها، از اقتصاد گرفته تا سیاست، حقوق و... هستند.
[1]. ر.ک: ابن أبی طاهر، احمد، بلاغات النساء، ص 23 – 31، الشریف الرضی، قم، چاپ اول، بی تا؛ طبری آملی صغیر، محمد بن جریر بن رستم، دلائل الإمامة، ص 109 – 125، بعثت، قم، چاپ اول، 1413ق؛ عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تحقیق، رسولی محلاتی، سید هاشم، ج 1، ص 450، انتشارات اسماعیلیان، قم، چاپ چهارم، 1415ق.
[2]. جوهری بصری، احمد بن عبد العزیز، السقیفة و فدک، محقق و مصحح، امینی، محمد هادی، ص 137 – 145، مکتبة نینوی الحدیثة، تهران، بی تا؛ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج 1، ص 97 – 108، محقق و مصحح، خرسان، محمدباقر، نشر مرتضی، مشهد، چاپ اول، 1403ق؛ بلاغات النساء، ص 26 – 31؛ ابن حاتم شامى، جمال الدین یوسف، الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم، ص 465 – 478، مؤسسه نشر اسلامی، قم، چاپ اول، 1420ق.
[3]. السقیفة و فدک، ص 139؛ الاحتجاج، ج 1، ص 99.
[4]. ر. ک. نمایه‌های: دلایل اعتقاد به امامت و امامان، ۳۲۱؛ صحیح بخاری و حدیث ثقلین، ۶۹۲۱.
[5] ر. ک: حسینی زنجانی، سید عزالدین، شرح خطبه حضرت زهرا(س)، ص 365، بوستان کتاب، قم، چاپ دهم، 1387ش.
: قالت السيدة الزهراء (س) في الخطبة الفدكية: "طاعتنا نظاماً للملة و إمامتنا أمانا من الفرقة" كيف نثبت هذا الأمر؟ أي كيف تكون قيادة الأئمة (ع) مؤدية إلى نظم الدين و مانعة من التفرقة؟
