جستجوی پیشرفته
بازدید
17615
آخرین بروزرسانی: 1392/07/28
خلاصه پرسش
معنای «امانت مالکى» و «امانت شرعى» در فقه چیست؟
پرسش
«امانت مالکى» و «امانت شرعى» یعنی چه؟
پاسخ اجمالی
امانت؛ گاه به معناى صفتى از صفات نفسانى انسان و در مقابل صفت خیانت است و به فرد متّصف به این صفت، امین گفته مى‌شود.[1] و گاه به مالى اطلاق می‌گردد که نزد فردى به امانت گذاشته شده است.[2] موضوع بحث در این‌جا، امانت به مفهوم دوم است که از آن به مناسبت در باب ودیعه و دیگر باب‌ها همچون رهن، شرکت، مضاربه، مزارعه و ... سخن رفته است.
اصطلاح امانت در فقه بر دو قسم است:
1. امانت مالکى: این قسم به مالى گفته می‌شود که مالک، آن‌را در اختیار دیگرى گذاشته است و سبب آن یا عقدى است که امانت، موضوع اصلى آن است؛ مانند ودیعه و یا عقدى‌ ‌که امانت، در ضمن آن و به تبع مطرح است؛ مانند اجاره، عاریه، مضاربه، وکالت، شرکت و رهن.[3]
2. امانت شرعى: این نوع به مالى اطلاق می‌شود که شارع، فردى را بر آن امین قرار داده است؛ که سه صورت دارد:
الف. یا آن مال به طور قهرى در اختیار وى قرار گرفته باشد؛ مانند آن‌که باد، لباس کسى را به خانه همسایه بیندازد.
ب. یا توسط مالک آن بدون اطّلاع، تحویل گیرنده شده باشد؛ مانند آن‌که کسى کیف یا صندوقى را بخرد و در درون آن مالى از فروشنده را که مورد معامله نبوده، بیابد و یا یکى از دو طرف معامله به اشتباه، کالاى مورد معامله یا بهاى آن‌را افزون بر استحقاق خویش دریافت کند.
ج. و یا آن‌که به اذن شارع آن مال را بردارد؛ مانند کسى که مال گمشده‌اى را پیدا کند یا مال محترمى را که در معرض تلف است، به قصد رساندن آن به صاحبش، بردارد.[4]
حفظ امانت -اعم از مالکى و شرعى- واجب، و تعدّى یا تفریط در حفظ آن، حرام و موجب ضمان است، امّا، چنانچه امانت بدون کوتاهى امین در حفظ، تلف شود، وى ضامن نیست.[5]
بازگرداندن امانت مالکى به صاحبش، در صورت درخواست وى یا آنچه در حکم درخواست است؛ مانند پایان یافتن مدّت امانت، و نیز مبادرت به ردّ امانت شرعى به صاحبش هر چند مطالبه نکند، واجب است.[6] البته برخى، بازگرداندن امانت شرعى را در صورت درخواست نکردن صاحبش، واجب ندانسته و اعلام به مالک را براى گرفتن آن کافى دانسته‌اند.[7]
در پاره‌اى موارد، در این‌که امانت، مالکى است یا شرعى اختلاف نظر است؛ مانند آن‌که مالى به تبع عنوان دیگرى امانت مالکى شمرده شده، امّا هم‌اکنون آن عنوان اصلى از بین رفته است همچون مال مورد اجاره بعد از پایان مدّت اجاره یا مال رهنى پس از آزاد کردن آن و نیز مال مورد مضاربه موجود نزد عامل پس از فسخ عقد مضاربه.[8]
 

[1]. ر.ک: بن حمید، صالح، موسوعة النضرة النعیم فى مکارم اخلاق الرسول الکریم(ص)، ج‏3، ص: 507 – 509، دار الوسیلة، جده، چاپ چهارم، بی‌تا؛ صاحب بن عباد، المحیط فی اللغة، محقق و مصحح: آل یاسین، محمد حسن، ج ‌10، ص 413، عالم الکتاب، بیروت، چاپ اول، 1414ق. 
[2]. جمعی از پژوهشگران زیر نظر هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ج ‌1، ص 653، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، قم، چاپ اول، 1426ق؛ مشکینی، میرزا علی، مصطلحات الفقه، ص 86 – 87، بی‌نا، بی‌تا.
[3]. همان، ص 653 – 654؛ مصطلحات الفقه، ص 87.
[4]. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ج ‌1، ص 654؛ مصطلحات الفقه، ص 87.
[5]. همان.
[6]. همان.
[7]. امام خمینی، تحریر الوسیلة، ج ‌1، ص 606، مؤسسه مطبوعات دار العلم، قم، چاپ اول، بی‌تا.
[8]. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ج ‌1، ص 654. 
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا استفاده از عصاره وانیل، حرام است؟
    26081 خوراکی های صنعتی 1390/03/25
    دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی):اگر الکل از نوع مست‌ کننده‏ و در اصل مایع نباشد، حلال است.دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):با توجه به درصد بالایی که دارد از آن اجتناب شود.دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ...
  • آیا تأکید روایات بر خوردن گوشت در فاصله‌های زمانی معین، فقط ناظر به دفعات آن است، یا مقدار و کیفیت آن‌را نیز شامل می‌شود؟
    2031 خوردن و آشامیدن 1399/11/08
    در روایات به پرهیز از زیاده‌روی در خوردن گوشت سفارش شده است؛ اما از ‌سوی دیگر، امامان معصوم(‏ع) خوردن گوشت را به اندازه‌ی نیاز سودمند دانسته‌اند.[1]در همین راستا، حسین بن خالد از امام رضا(ع) پرسید: مردم‏ می‌گویند هر کسی سه روز ...
  • تقسیم بندی نهج البلاغه چگونه است؟
    24494 تألیفات شیعی 1392/03/08
    سید رضى، در مقدمه نهج البلاغه، انگیزه و روش خود را در جمع‌‏آورى این کتاب شریف، چنین بیان مى‌کند: من در سنین جوانى شروع به تألیف کتابى در خصایص ائمه(ع) نمودم که اخبار و کلمات آن بزرگواران را به صورت گل‌‏چین شده جمع‌‏آورى نمایم؛ زمانى که خصایص مربوط ...
  • منظور از فساد بعد از اصلاح در آیه 56 سوره اعراف چیست؟
    5122 تفسیر 1395/11/10
    خدای متعال پس از آن‌که در آیات پیشین تأکید بر حاکمیت و ربوبیت خداوند بر انسان و جهان داشته، و از مردم می‌‏خواهد که پروردگار خود را از روى تضرع و زارى و به صورت پنهانى بخوانند، در این آیه از مردم می‌خواهد که از فساد و تباهی ...
  • برخی شیوه های عبادت کدام اند؟
    18869 بندگی و تسبیح 1389/05/28
    عبادت یعنی اظهار تذلل و اطاعت از فرامین خداوند و پیروی از دستورات خداوند در زندگی روزمره. عبادت درجاتی دارد، بالاترین آن عبادتی است که از روی شناخت و معرفت به خداوند باشد.عبادت دارای شکل ها، روش ها و شیوه هایی ...
  • آیا ناخن کاشته شده یا بلند گذاشتن ناخن زینت محسوب می‌شود و باید از نامحرم پوشانده شود؟
    9568 گوناگون 1392/04/27
    زینت بودن، یک معنای عُرفی است، پس اگر مکلف با مراجعه به عُرف جامعه یقین کند ناخنی که کاشته و یا بلند گذاشته است زینت شمرده می‌شود، باید آن را از نگاه نامحرم بپوشاند. البته برخی فقها[1] چنین ناخنی را نوعی زینت شمرده‌اند.ضمائم:پاسخ مراجع ...
  • آیا علوم تجربی می‌توانند پاسخ‌گوی پرسش از ماهو باشند؟
    6931 کلیات 1391/11/03
    پرسش از ماهو در حقیقت پرسش از ماهیت است؛ تعریف کامل ماهیت یک چیز متوقف بر شناخت جنس و فصل است؛ وظیفه اصلی علوم تجربی درک روابط اجزای درونی یک چیز یا روابط او با اشیای دیگر است؛ از این رو، شناخت ماهیت و پیدا کردن جنس و ...
  • حکم ورزش قهرمانی برای بانوان، آن هم در حضور افراد نامحرم چیست؟
    8608 فعالیت های اجتماعی زنان 1398/09/18
    ورزش بانوان مسلمان در حضور مردان(نامحرم)، اگر بدون رعایت حجاب اسلامی باشد جایز نیست و انجام آن با رعایت حجاب نیز، چنانچه عرفاً تحریک کننده شهوت و موجب مفسده ‌باشد حرام خواهد بود، اما اگر عرفاً موجب فساد و محرّک ارزیابی نشود، نمی‌توان چنین ورزشی را حرام دانست.[1] ...
  • چرا بهشتی که برخی در «تجربه نزدیک به مرگ» یا همان NDE مشاهده کرده‌اند، با بهشت قرآنی متفاوت است؟
    13554 حقانیت مرگ 1395/11/16
    1. تجربه‌های نزدیک به مرگ، همان‌گونه که از نامش پیدا است، هنگامی اتفاق می‌افتد که روح هنوز در این دنیا است، و ارتباط آن با بدن کاملاً قطع نشده ‌است؛ از این‌رو تحت تأثیر جسم و بدن است و کاملاً از حیطه تأثیرات جسم بیرون نرفته ‌است. بنابراین ...
  • مخلوط شدن مسح سر با خیسی صورت چه حکمی دارد؟
    23112 کیفیت وضو 1392/01/14
    از آنجایى که مسح پاها باید با رطوبتى که از آب وضو در کف دو دست باقى مانده صورت بگیرد، لذا باید هنگام مسح سر، دست به قسمت بالاى پیشانى نرسد و با رطوبت صورت برخورد نکند تا این‌که رطوبت دست که هنگام مسح پا به آن نیاز ...

پربازدیدترین ها