آیه 1۵9 سوره انعام چنین است:‏ «إِنَّ الَّذِینَ فَرَّقُوا دِینَهُمْ وَ کانُوا شِیَعاً لَسْتَ مِنْهُمْ فِی شَیْ‏ءٍ إِنَّما أَمْرُهُمْ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ یُنَبِّئُهُمْ بِما کانُوا یَفْعَلُونَ‏».[1]
در تفسیر این آیه، جمعى از مفسران معتقدند که آیه درباره یهود و نصارا نازل شده است که به گروه‌های مختلف و پراکنده تقسیم شدند، و در برابر یکدیگر صف‌‌‌‏بندى کردند. اما عقیده برخی دیگر این است که آیه به تفرقه‌‌‌‏اندازان این امت اشاره دارد که بر اثر تعصب‌‌ها و روحیه برتری‌‌‏طلبى و... سرچشمه تفرقه و نفاق، در میان مردم مسلمان مى‌‌‏شوند.
به نظر می‌رسد محتواى آیه یک حکم عمومى و همگانى درباره تمام افراد تفرقه‌‌‌‏انداز است که با ایجاد انواع بدعت‌ها، میان بندگان خدا، بذر نفاق و اختلاف مى‌‏‌پاشند، اعم از آنها که در امت‌‌هاى پیشین بودند، یا آنها که در این امت‌‌اند.[2]
به عبارت دیگر، معنای آیه این است؛ کسانى که در اثر اختلاف کلمه، دین خود را متفرق ساختند، و اختلافشان هم از روى علم بود - وَ مَا اخْتَلَفَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ إِلاَّ مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْیاً بَیْنَهُم -[3] در راه تو(پیامبر اسلام) که اساسش وحدت کلمه است قرار ندارند، و سرانجام کار ایشان با پروردگارشان است، و از ایشان چیزى به تو نمى‌‌‌‏چسبد، خداى تعالى روز قیامت ایشان را آگاه مى‌‌‏کند به آنچه که مى‌‌‏کردند و حقیقت رفتارشان را که خود گروگان آنند بر ایشان روشن مى‌‌‏سازد. بنابر این، آیه مطلق است و بیزارى رسول خدا(ص) را، هم از یهود و نصارا مى‌‌‏رساند و هم از اهل بدعت و مذهب تراشان امت اسلام.[4]
البته، اگر چه در روایات اشاره به گمراهان و تفرقه‌‌‏اندازان این امت شده است، اما در حقیقت اینها از قبیل بیان مصداق بوده، مانند آنچه علی بن ابراهیم قمی در تفسیر این آیه بیان کرده است: «قال فارقوا أمیر المؤمنین (ع) و صاروا أحزابا»؛[5] یعنی کسانى که از امام علی(ع) جدا شدند و به حزب‌‌ها و گروه‌‌های مختلف تقسیم گردیدند.
این آیه بار دیگر، این حقیقت را که اسلام آیین وحدت و یگانگى است و از هر گونه نفاق و تفرقه و پراکندگى بیزار است، با تأکید تمام بازگو مى‌‏کند و به پیامبر اسلام(ص) مى‌‏گوید برنامه و کار تو هیچ‌‌گونه شباهتى با افراد تفرقه‌‏انداز ندارد، خداوند منتقم قهار از آنان انتقام خواهد گرفت، و عاقبت شوم اعمالشان را به آنها نشان خواهد داد.

---