نخست باید دانست تمام احکام الهى داراى حکمت و علت هستند، ولى عقل بشر از رسیدن به تمام این حکمت‌ها قاصر است.[1] چگونگی اداى اذان و اقامه از احکام تعبّدى است که داراى حکمت‌هاى معنوى است که برخى از این حکمت‌ها در کلام ائمه معصومین(ع) منعکس شده و برخى نیز با دقت در فلسفه تشریع آنان قابل درک است و برخى از حکمت‌ها نیز از عقل بشرى مخفى مانده است.
کلمه «حَىّ» در ادبیات عربى اسم فعل[2] و داراى معناى امرى است؛ یعنى بشتاب.[3] در«حىّ‏ على‏ الصّلوة» یعنی بشتاب به سوی نماز که در واقع این جمله اذان و اقامه ترغیب و تحریکى بر انجام نماز است.
امام علی(ع) از پیامبر(ص) درباره تفسیر اذان پرسید و پیامبر به تفسیر فقرات اذان پرداخت تا این‌که در تفسیر «حىّ‏ على‏ الصّلوة» فرمود: «حىّ‏ على‏ الصّلوة؛ یعنی اى امت احمد! (اسلام)، دینى است که خدا و رسول خدا براى شما پدید آوردند پس آن‌را تباه نکنید، بلکه به آن بپردازید تا خدا شما را بیامرزد، نماز خود را ادا کنید که آن ستون دین شما است».[4]
«حىّ‏ على‏ الصّلوة، حىّ على الفلاح و حىّ على خیر العمل» در اذان و اقامه یادآوری این حقیقت است که، نماز باعث رستگارى و بهترین اعمال است. پس با شوق و رغبت باید متوجّه آن بود.[5] به دیگر سخن؛ اذان به عنوان نشانه و اعلام ورود به وقت نماز است. در حالى‌که اقامه، مقدمه آغاز ارکان نماز می‌باشد. با اذان مردم براى اقامه نماز خبر می‌شوند و با اقامه براى اداى نماز آماده می‌گردند.

---