لطفا صبرکنید
31291
- اشتراک گذاری
این کلمه از نظر ادبیات عرب، از باب مفاعلة (از ابواب ثلاثی مزید) است که مصدرش "مبارکة" است. مانند این که گفته می شود: "بارک الله فیه" خداوند به او خیر و برکت بدهد. البته این کلمه به باب تفاعل و تفعیل (از ابواب ثلاثی مزید) هم رفته است؛ یعنی "تبارک" و "تبریک"؛ مثلاً گفته می شود:"إنّ الله تبارک و تعالی" و یا "برّک علیه": برای کسی برکت خواست، دعای خیر کرد.
ریشه اصلی این کلمه «برک» بر وزن «برگ» به معنای سینه شتر است.
معادل و مشتقات این کلمه در سوره هایی از قرآن آمده است. از جمله در آیات اول سوره فرقان و ملک، کلمه تبارک آمده است.
تبارک و بارک اگر به خدا نسبت داده شود، یعنی گفته شود "تبارک الله"، به معنای این است که خداوند زوال ناپذیر، پاک و بلند مرتبه است. در روایات، هم به همین معانی در قرآن آمده است.
معنای لغوی "مبارک"
این کلمه از نظر ادبیات عرب، از باب مفاعلة (از ابواب ثلاثی مزید) است که مصدرش "مبارکة" است. مانند این که گفته می شود: "بارک الله فیه" خداوند به او خیر و برکت بدهد. البته این کلمه به باب تفاعل و تفعیل (از ابواب ثلاثی مزید) هم رفته است؛ یعنی تبارک و تبریک؛ مثلاً گفته می شود: "إنّ الله تبارک و تعالی" و یا "برّک علیه" برای کسی برکت خواست، دعای خیر کرد.
ریشه اصلی این کلمه "برک" بر وزن "برگ" به معنای سینه شتر است.
و هنگامی که "برک البعیر" گفته می شود، مفهومش این است که شتر سینه خود را به زمین زد. سپس این کلمه به معنای دوام، بقا و زوال ناپذیری آمده و در مورد هر نعمتی که پایدار و بادوام باشد، گفته شده است؛ مخزن آب را از این رو "برکه" می گویند که آب مدتی طولانی در آن باقی می ماند.[1]
معنای بارک از جهت قرآنی و روائی:
معادل و مشتقات این کلمه در سوره هایی از قرآن آمده است. از جمله در آیات اول سوره فرقان و ملک کلمه تبارک آمده است.
مثلاً در آیه: "تبارک الذی بیده الملک ..."؛ پر برکت و زوال ناپذیر است کسی که حکومت جهان هستی به دست اوست.
در این آیه شریفه، در حقیقت دلیل مبارک بودن ذات پاک خدا ذکر شده و آن مالکیت و حاکمیت او بر جهان و قدرت او بر همه چیز است، و به همین دلیل، وجودی است زوال ناپذیر و پر برکت.[2]
پس، تبارک و بارک اگر به خدا نسبت داده شود؛ یعنی گفته شود "تبارک الله"، به معنای این است که خداوند زوال ناپذیر، پاک و بلند مرتبه است.[3]
در روایات هم، به همین معانی که در قرآن آمده، وارد شده است. البته با الفاظ مختلف که به چند نمونه اشاره می شود:
الف. حضرت علی (ع) از رسول خدا نقل می کنند که حضرت فرمود: "اللّهمّ بارک لأمّتی فی برکتها یومَ الخمیس"؛ خداوندا! بامداد روز پنجشنبه را بر أمّتم مبارک گردان (یعنی خیر و سعادت)".[4]
در این روایت، کلمه بارک آمده است که به معنای "خیر و سعادت" است.
ب. رسول اکرم (ص) می فرمایند: "البَرَکةُ فی المُماسَحَة"؛ برکت (خیر و فزونی) در مصافحه است.[5]
ج. حضرت علی (ع) می فرمایند: "بَرَکة المال فی أداء الزکاة"؛ برکت (فزونی و زیادی) مال در دادن زکات است.[6]
بنابراین، کلماتی که از سه حرف اصلی "ب ر ک" گرفته می شوند، مانند "بارک"، "تبارک"، "مبارکة" و "تبریک"، به طور کلی به معنای خیر و سعادت و فزونی و زیادی هستند، ولی این کلمه اگر درباره خدای متعال به کار رود به معنای پاکی و بلند مرتبه بودن ذات اقدس اله است.
[1] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 24، ص 316، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، چاپخانه مدرسه الامام امیرالمؤمنین، قم، 1366 شمسی؛ قرائتی، محسن، تفسیر نور، در تفسیر آیه اول سوره های فرقان و ملک، ازسایت قرائتی؛ جبران مسعود، الرائد، با ترجمه دکتر رضا انزابی نژاد، ج1، ص 376و 355، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ دوم، 1376 شمسی؛ طباطبایی، محمد حسین، تفسیرالمیزان، ج 19،ذیل آیه اول سوره ملک، نرم افزار جامع تفاسیر شیعه.
[2] . تفسیر نمونه، ج 24، ص316؛ تفسیرالمیزان، ج 19، ذیل آیه اول سوره ملک.
[3] . الرائد، ج1، ص 419.
[4] الحرّانی، ابو محمد الحسن علیّ بن شعبه، تحف العقول، ج1، ص 190، ترجمه، جعفری، بهراد، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نشر صدوق، چاپ اول، 1377 شمسی.
[5] . خرمشاهی، بهاءالدین، انصاری، مسعود، پیام پیامبر، ص 374، چاپخانه منفرد، چاپ اول، 1376.
[6] . صابری یزدی، علی رضا، الحکم الزّاهرة عن النبی و عترته الطاهره، ترجمه، انصاری محلاتی، محمدرضا، ص 316، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1372 شمسی.
: هل وردت کلمة بارک أو تبارک فی القرآن؟ 
: کیا قرآن مجید میں "بارک" یا "تبارک" آیا ھے؟
