لطفا صبرکنید
بازدید
20899
20899
آخرین بروزرسانی:
1396/09/29
کد سایت
fa81980
کد بایگانی
99803
نمایه
هدف سرپرستی فرزندان ابوطالب توسط پیامبر(ص)
اصطلاحات
ابو طالب|عباس بن عبدالمطلب
گروه بندی اصطلاحات
شخصیت‌ها
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
ماجرای سرپرستی امام علی(ع) و دیگر فرزندان ابوطالب توسط پیامبر اکرم(ص) و عباس چه بود؟
پرسش
حضرت ابوطالب(ع)، چهار فرزند پسر داشت(طالب، جعفر، عقیل و علی) که فاصله سنی آنها 10 سال بود و در زمان قحطی، پیامبر(ص) به عموهایشان توصیه می‌کنند تا هر کدام سرپرستی یکی از آنها را بر عهده گیرند که پیامبر(ص)، علی و حمزه را و عباس، طالب و جعفر را بر عهده می‌گیرند و عقیل نزد ابوطالب باقی ماند. حال سؤال این‌جا است که اگر در آن ماجرا علی(ع) شش سال داشته باشد، طالب 36 سال خواهد داشت و کسی که 36 سال دارد آیا به سرپرستی نیاز دارد؟
پاسخ اجمالی
ابوطالب 35 سال قبل از تولد پیامبر اسلام(ص) در مکه معظمه دیده به جهان گشود.[1] نام اصلی ایشان «عمران» و یا «عبدمناف» بود؛ اما بنابر رسم عرب، او را به نام فرزند بزرگش «طالب»، ابوطالب نامیدند.[2]
ابوطالب چهار پسر و دو دختر داشت. گزارش شده است که فاصله سنی پسران ایشان از هم، ده سال بود. از فرزند بزرگش «طالب» نسلی باقی نماند. پسران بعدی ایشان به ترتیب، عقیل، جعفر (طیار)، و امام علی(ع) بودند.[3] ابوطالب دو دختر نیز به نام «فاخته = ام هانی»[4] و نیز «ریطه = اسماء» داشت.[5] فاخته، طالب، عقیل، جعفر و امام علی(ع) از فاطمه بنت اسد هستند.[6]
در یکی از سالیان خشک‌سالی، پیامبر اکرم(ص) به بستگانش پیشنهاد داد تا به کمک ابوطالب که فردی عیالوار بود بروند. این موضوع، با تفاوت‌هایی در منابع تاریخی و روایی گزارش شده است:
1. پیامبر(ص) تنها با عموی دیگرش عباس این پیشنهاد را مطرح کرد.[7] عباس نیز این پیشنهاد را قبول کرد. ابوطالب در برابر این خیرخواهی گفت: «تنها عقیل در کنارم باشد و در صورت تمایل، دیگر فرزندانم را ببرید»، بعد از آن بود که عباس، جعفر و پیامبر اکرم(ص)، امام علی(ع) را به خانه خود بردند.[8]
2. پیامبر(ص) به همراه عموهایش، عباس و حمزه، نزد فرزندان ابوطالب که در زمینی مشغول کار بودند، آمده و رسول خدا(ص) به عموهایش، فرمود: «هر کدام یکی از این برادران را بردارید ». یکی جعفر را برگزیده و دیگری عقیل را انتخاب کرد؛ آن‌جا بود که پیامبر (ص) فرمود: «شما هر کدامتان فردی را برگزیدید، پروردگار نیز على را برایم برگزید».[9]
3. تنها پیامبر(ص) بود که نزد ابوطالب رفت و از او خواست که یکی از فرزندانش را به ایشان بدهد و ابوطالب این پیشنهاد را پذیرفت و در پی آن، پیامبر اسلام(ص)، علی(ع) را به خانه خود بردند.[10]
4. عباس، طالب را نزد خود برد و تا روز بدر نزد او بود. حمزه هم جعفر را نزد خود برد و تا زمان شهادتش نزد خود نگه داشت و امام علی(ع) در دامن پیامبر(ص) رشد کرد.[11]
جمع‌بندی گزارش‌های بالا می‌تواند این‌گونه باشد:
1. در تمام گزارش‌ها پیشنهاد دهنده، پیامبر اسلام(ص) بود، و آنچه همگان بر آن توافق دارند، تکفل امام علی(ع) از طرف حضرتشان است.
2. در برخی گزارش‌ها، عباس و حمزه عموهای پیامبر(ص) نیز فرزندانی را به تکفل پذیرفتند.
3. در منابع تاریخی هدف از قبول کفالت فرزندان ابوطالب توسط پیامبر(ص) و عباس و حمزه، فقط کمک به معیشت اقتصادی بیان شده است.[12]
به عبارتی اگر «طالب» و یا «عقیل» میانسال نیز تحت تکفل افرادی قرار گرفتند، این تنها به معنای پشتیبانی اقتصادی بود و نه سرپرستی در امور دیگر و می‌دانیم که حمایت اقتصادی ممکن است از کهنسالان نیز رخ دهد و شاید فرزندان ابوطالب قبل از خشک‌سالی، مورد پشتیبانی پدرشان بودند که با دشوار شدن معیشت، موقتاً حامی اقتصادی خود را از دست داده بودند.
4. اما در مورد سرپرستی امام علی(ع) توسط پیامبر(ص) هدف دیگری نیز وجود داشت؛ زیرا پیامبر(ص) خودشان نیز دارای چند فرزند بوده و مانند عموهایشان وضعیت اقتصادی چندان مناسبی نداشتند و حقیقت ماجرا در مورد امام علی(ع)، تنها کمک اقتصادی نبود:
پیامبر اسلام(ص) بعد از ازدواج با خدیجه، به عمویشان ابوطالب گفت: دوست دارم که یکی از فرزندانت را به من بسپاری که هم کمکی برای من باشد و هم جبران محبتت را کرده باشم! ابوطالب گفت: هرکدام را می‌خواهی انتخاب کن! پیامبر(ص) نیز علی(ع) را انتخاب کرد. به عبارتی، پیامبر(ص) با پذیرش این سرپرستی، هم می‌خواست زحماتی را جبران کند که ابوطالب و همسرس فاطمه بنت اسد در کودکی برای او کشیده بودند و هم علی(ع) را از همان کودکی در دامان خود و همسرش خدیجه(س) (که در آن زمان، برترین بانوی مسلمان بود) پرورش دهد.[13]
ابوطالب چهار پسر و دو دختر داشت. گزارش شده است که فاصله سنی پسران ایشان از هم، ده سال بود. از فرزند بزرگش «طالب» نسلی باقی نماند. پسران بعدی ایشان به ترتیب، عقیل، جعفر (طیار)، و امام علی(ع) بودند.[3] ابوطالب دو دختر نیز به نام «فاخته = ام هانی»[4] و نیز «ریطه = اسماء» داشت.[5] فاخته، طالب، عقیل، جعفر و امام علی(ع) از فاطمه بنت اسد هستند.[6]
در یکی از سالیان خشک‌سالی، پیامبر اکرم(ص) به بستگانش پیشنهاد داد تا به کمک ابوطالب که فردی عیالوار بود بروند. این موضوع، با تفاوت‌هایی در منابع تاریخی و روایی گزارش شده است:
1. پیامبر(ص) تنها با عموی دیگرش عباس این پیشنهاد را مطرح کرد.[7] عباس نیز این پیشنهاد را قبول کرد. ابوطالب در برابر این خیرخواهی گفت: «تنها عقیل در کنارم باشد و در صورت تمایل، دیگر فرزندانم را ببرید»، بعد از آن بود که عباس، جعفر و پیامبر اکرم(ص)، امام علی(ع) را به خانه خود بردند.[8]
2. پیامبر(ص) به همراه عموهایش، عباس و حمزه، نزد فرزندان ابوطالب که در زمینی مشغول کار بودند، آمده و رسول خدا(ص) به عموهایش، فرمود: «هر کدام یکی از این برادران را بردارید ». یکی جعفر را برگزیده و دیگری عقیل را انتخاب کرد؛ آن‌جا بود که پیامبر (ص) فرمود: «شما هر کدامتان فردی را برگزیدید، پروردگار نیز على را برایم برگزید».[9]
3. تنها پیامبر(ص) بود که نزد ابوطالب رفت و از او خواست که یکی از فرزندانش را به ایشان بدهد و ابوطالب این پیشنهاد را پذیرفت و در پی آن، پیامبر اسلام(ص)، علی(ع) را به خانه خود بردند.[10]
4. عباس، طالب را نزد خود برد و تا روز بدر نزد او بود. حمزه هم جعفر را نزد خود برد و تا زمان شهادتش نزد خود نگه داشت و امام علی(ع) در دامن پیامبر(ص) رشد کرد.[11]
جمع‌بندی گزارش‌های بالا می‌تواند این‌گونه باشد:
1. در تمام گزارش‌ها پیشنهاد دهنده، پیامبر اسلام(ص) بود، و آنچه همگان بر آن توافق دارند، تکفل امام علی(ع) از طرف حضرتشان است.
2. در برخی گزارش‌ها، عباس و حمزه عموهای پیامبر(ص) نیز فرزندانی را به تکفل پذیرفتند.
3. در منابع تاریخی هدف از قبول کفالت فرزندان ابوطالب توسط پیامبر(ص) و عباس و حمزه، فقط کمک به معیشت اقتصادی بیان شده است.[12]
به عبارتی اگر «طالب» و یا «عقیل» میانسال نیز تحت تکفل افرادی قرار گرفتند، این تنها به معنای پشتیبانی اقتصادی بود و نه سرپرستی در امور دیگر و می‌دانیم که حمایت اقتصادی ممکن است از کهنسالان نیز رخ دهد و شاید فرزندان ابوطالب قبل از خشک‌سالی، مورد پشتیبانی پدرشان بودند که با دشوار شدن معیشت، موقتاً حامی اقتصادی خود را از دست داده بودند.
4. اما در مورد سرپرستی امام علی(ع) توسط پیامبر(ص) هدف دیگری نیز وجود داشت؛ زیرا پیامبر(ص) خودشان نیز دارای چند فرزند بوده و مانند عموهایشان وضعیت اقتصادی چندان مناسبی نداشتند و حقیقت ماجرا در مورد امام علی(ع)، تنها کمک اقتصادی نبود:
پیامبر اسلام(ص) بعد از ازدواج با خدیجه، به عمویشان ابوطالب گفت: دوست دارم که یکی از فرزندانت را به من بسپاری که هم کمکی برای من باشد و هم جبران محبتت را کرده باشم! ابوطالب گفت: هرکدام را می‌خواهی انتخاب کن! پیامبر(ص) نیز علی(ع) را انتخاب کرد. به عبارتی، پیامبر(ص) با پذیرش این سرپرستی، هم می‌خواست زحماتی را جبران کند که ابوطالب و همسرس فاطمه بنت اسد در کودکی برای او کشیده بودند و هم علی(ع) را از همان کودکی در دامان خود و همسرش خدیجه(س) (که در آن زمان، برترین بانوی مسلمان بود) پرورش دهد.[13]
[2]. ابن حجر عسقلانی، احمد بن على، الإصابة فى تمییز الصحابة، تحقیق، عبد موجود، عادل احمد، معوض، على محمد، ج 7، ص 196، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق. نیز ر.ک: «نام‌های پدر امام علی(ع)»، سؤال 69792؛ «نام پدر امام علی(ع)»، سؤال 32421.
[3]. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فى معرفة الأصحاب، تحقیق، بجاوى، على محمد، ج 1، ص 242، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، 1412ق.
[4]. همان، ج 4، ص 1889.
[5]. الإصابة فى تمییز الصحابة، ج 8، ص 147 – 148.
[6]. الاستیعاب فى معرفة الأصحاب، ج 4، ص 1889.
[7]. ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج 3، ص 25، بیروت، دارالفکر، 1407ق.
[8]. ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج 3، ص 25، بیروت، دارالفکر، 1407ق؛ الاستیعاب، ج 1، ص 38؛ ذهبی، شمس الدین محمد بن احمد، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق، تدمرى، عمر عبدالسلام، ج 1، ص 136، بیروت، دارالکتاب العربى، چاپ دوم، 1413ق.
[9]. فیروز آبادی، سید مرتضى، فضائل الخمسة من الصحاح الستة، ج 1، ص 177، تهران، اسلامیه، چاپ دوم، 1392ق؛ حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، ج 3، ص 666، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1411ق.
[10]. ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على، مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ج 2، ص 180، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.
[11]. مناقب آل أبی طالب(ع)، ج 2، ص 179.
[12]. الاستیعاب، ج 1، ص 37؛ البدایة و النهایة، ج 3، ص 25.
[13]. ر.ک: همان، ص 179 و 180.
نظرات
