جستجوی پیشرفته
بازدید
7565
آخرین بروزرسانی: 1402/10/05
جبر و اختیار ، امر بین الامرین
توضیحات

در موضوع افعالی كه از انسان صادر می‌شود، سه نظريه وجود دارد: جبر، اختیار، و امر بین الامرین. سه نظریه‌ی مذكور در صدد پاسخ‌گويى به یک سؤال اساسى است. و آن این است که آيا افعال و کارهای انسان‌، مستند به اراده الهى بوده و انسان در آن تأثيرى ندارد، يا اين‌كه مستند به خود انسان است و فعل انسان رابطه‌ای با خدای متعال ندارد. و يا اين‌كه فعل آدمی هم مستند به اراده و اختيار انسان است، و هم مستند به اراده الهى؟

اشاعره استناد فعل آدميان را تنها به خداى تعالى می‌دانند، به گونه‌اى كه انسان مانند جمادات هيچ اراده و اختيارى از خود ندارند و اين معناى نظريه‌ی جبر در مكتب آنها است. در مقابل، معتزله معتقدند كه آدمى در افعال و كردار خود يگانه مؤثر و علت تامه است، به گونه‌اى كه گویا از خدای متعال سلب اختيار می‌شود و اين معناى نظريه تفويض است.

اما نظر شيعه به پیروی از ائمه‌ی اطهار(ع) اين است كه نه نظریه جبر امكان تحليل دقيق افعال انسانى را دارد، و نه نظریه تفويض، بلكه تحليل دقيق كار بشرى، راهى ميان جبر و اختيار است. انسان در فعل و ترک اختيار و قدرت دارد، اما اين قدرت و اختيار را خداى سبحان به او داده و ادامه‌داشتن این قدرت و اختیار نیز در دستان پروردگار است و از این رو قدرت بشرى، نفى كننده‌ی قدرت الهى نيست. به عبارت ديگر؛ اساس نظريه‌ی جبر به نفى دخالت اراده و اختيار آدمى در افعال صادره از او است، و اساس نظريه‌ی تفويض به علت تامه بودن قدرت و اراده انسانى در افعال است. اما اساس آموزه‌ی امر بين الامرين بر استناد افعال انسانى به اراده‌ی الهى و قدرت و اراده انسانى است.

جمله‌ی «لا جَبر و لا تَفويض بل أمرٌ بين الامرين» مضمون احاديث متعددى است كه از اهل‌بيت(ع) در نقد دو نظريه نادرست جبر و تفويض(اختیار) بيان شده است، و در حقيقت آموزه‌اى مستقل و دقيقى است كه افعال اختيارى انسان‌ها را به درستى تبيين می‌كند.

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا شیعیان معتقدند که خداوند توسط جبرئیل به امام علی وحی نازل کرد، ولی اشتباهاً به پیامبر اکرم رسیده؟
    14304 شیعه آماج تهمتها 1388/12/19
    در پاسخ به این پرسش، توجه به نکاتی ضروری به نظر می رسد. الف. مهم ترین چیزی که برای یک محقق فرق و مذاهب لازم است این است که نخست از ...
  • قطب، اوتاد، ابدال، نجباء و صلحاء چه کسانی هستند؟
    54384 انسان کامل 1394/12/27
    عناوین نامبرده شده(قطب، اوتاد، ابدال، نجباء و صلحاء) از اصطلاحاتی است که در برخی کتاب‌های عرفانی آمده است و اشاره به مقاماتی دارد که اهل عرفان در مورد اهل سیر و سلوک و عرفان عملی بر می‌شمارند. اصرار و تأکید بر روی این اصطلاحات هر چند در کتاب‌های ...
  • آیا ارزش معنوی صدقه، متناسب با توانایی مالی فرد سنجیده می‌شود؟
    12575 انفاق و قرض الحسنه 1393/08/22
    در ارزش‌گذاری یک عمل، عوامل بسیاری دخالت دارند؛ مانند اخلاص، کمیت، سختی عمل و... بنابر این اگرچه کمیت و مقدار عمل نیز در ارزش‌گذاری اعمال دخالت دارد، امّا بدون شک میزان و ارزش واقعی بر اساس اخلاص و پاکی خود عمل است. خداوند می‌فرماید: آن‌کس که مرگ و ...
  • در صورتی که چند نفر به زنا کردن مردی شهادت داده و پس از اجرای حکم از شهادت خود برگردند دیه فرد معدوم بر عهده کیست؟
    9117 Laws and Jurisprudence 1388/08/10
    سؤال شما به دفاتر مراجع ارسال گردید و تا این لحظه پاسخ های زیر دریافت گردید:دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):باید دیه کامله در میان چهار نفر تقسیم شود و به صاحبان خون داده شود.دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی):این ...
  • آیا در روایات توصیه شد که بدن خود را با روغن‌های گیاهی ماساژ دهیم؟
    3012 حدیث 1402/06/20
     چرب‌کردن بدن با روغن‌های گیاهی، و مالش و یا ماساژ بدن با آنها، روشی است که از گذشته‌های دور در میان بسیاری از جوامع یکی از روش‌های درمان و یا کاهش‌دهنده بیماری‌ها مورد استفاده قرار گرفته و برخی موارد آن امروزه نیز در پزشکی نوین مورد تأیید قرار گرفته است.در ...
  • معنای «رجب» چیست؟
    39644 دیگر موارد 1397/03/19
    «رجب»؛ نام نهمین ماه از ماه‌های قمری است. بر اساس آنچه در کتب لغوی آمده، این ریشه در موارد «بزرگ‌داشت چیزی از روی هیبت آن» مورد استفاده قرار می‌گیرد. و این ماه را نیز از آن رو رجب نامیده‌اند که در دوران جاهلیت، آن‌را بزرگ شمرده و جنگ ...
  • تفسیر آیات 97 تا 99 سوره نساء چیست؟
    15089 تفسیر 1391/12/07
    در شأن نزول آيه 97 سوره نساء،[1] مفسران گفته‌‏اند؛ عده‌ای از مسلمانان كه به ظاهر شهادتين گفته بودند، با وجود این‌که قدرت داشتند از مكه به مدينه هجرت كنند، اما مهاجرت نكردند! زمانی كه رؤساى قريش به طرف بدر براى جنگ با مسلمانان می‌آمدند ...
  • نقش خانواده در گسترش آسیب‌‌های اجتماعی چگونه است؟
    18639 روش شناسی 1392/02/29
    خانواده، کوچک‌ترین نهاد اجتماعى است که اساس و زیرساخت واحدهاى بزرگ‌تر به شمار می‌رود. میزان موفقیت و سهمى که افراد براى ایفاى نقش در واحدهاى بزرگ اجتماعى ایفا می‌کنند بستگى تام به نحوه رشد و تربیت و شکوفایى‏استعدادهاى آنها در کانون مقدس خانواده دارد. خانواده در مسیر ...
  • آیا خلاف قانون کشور عمل کردن مشکل شرعی دارد؟
    28822 رعایت مقررات و قوانین 1391/12/10
    تخلف از قوانین و مقررات نظام اسلامی جائز نیست اما در فرض مثال، چنانچه شرایط معامله رعایت گردد معامله باطل نیست (یعنی فروشنده مالک پول شده و خریدار هم صاحب آن جنس می‌شود)، اما کسی که اقدام به این عمل می‌کند، مرتکب گناه شده است.ضمائم:پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به ...
  • معنای شعایر اسلامی چیست؟ و شعایر اسلامی از دیدگاه قرآن چگونه است؟
    39427 تفسیر 1389/12/26
    شعایر اسلامی، مکان ها و نشان هایی می باشند که خدا آنها را برای عبادت قرار داده و انسان را به یاد خدا می اندازد. برای نمونه، صفا و مروه در قرآن کریم، دو مکان و علامت برای عبادتند که در مراسم حج خدا در آن ...

پربازدیدترین ها