
لطفا صبرکنید
بازدید
4209
4209
آخرین بروزرسانی:
1398/03/09
خلاصه پرسش
آیا در قرآن کریم، واژگانی که از ریشه «نبأ» و «قصص» ساخته میشوند، با یکدیگر تفاوت معنایی دارند؟
پرسش
چرا در آیه 44 سوره آل عمران از داستان حضرت مریم به نبأ استناد کرده نه قصص؟ مگر آن داستان نیست؟
پاسخ اجمالی
استفاده از الفاظی که ترادف معنایی دارند، در قرآن بسیار مشاهده میشود. با این وجود به معنای لغوی این دو واژگان در کتب لغوی خواهیم پرداخت:
1. نبأ: نبأ به معنای خبر است؛ بعضی از لغتشناسان میگویند؛ اصل این کلمه به معنای آمدن از مکانی به مکان دیگر است و خبر را از این جهت نبأ میگویند که از مکانی به مکان دیگر میآید.[1] البته برخی دیگر از اندیشمندان لغتشناس بر این باورند که نبأ به هر خبری گفته نمیشود، بلکه «نبأ» به خبری گفته میشود که دارای فایدهی مهم است که از او علم یا ظن غالب بهدست آید؛ یعنی خبری که نمیتوان آنرا تکذیب کرد؛ مانند خبر متواتر و خبری که خدا و یا پیامبر(ص) آنرا بیان کند.[2]
2. قصص: قصص از ریشه «قَصّ» است که در اصل به معنای دنبالگیری و پیگیری کردن از چیزی است. و داستان را از این جهت قصه میگویند که در آن نیز موضوعات دنبالگیری و جستوجو میشود؛ به همین جهت چیدن موی و امثال آن با قیچی را نیز در زبان عربی قص الشعر میگویند.[3] چنانکه به اخبار پی در پی «قَصَص» گفته میشود.
بر این اساس، علت اینکه در مورد داستان حضرت مریم(ع) در آیه 44 سورهی آل عمران نبأ گفته نه قصص، شاید تنها تفنن در عبارت باشد؛ شاهدش اینکه در همین سوره پس از آنکه داستان حضرت مریم(ع) و حضرت عیسی(ع) و مباهله با مسیحیان را بیان میکند، از این داستانها با واژه «قصص» یاد شده است[4] که این خود نشان از نوعی ترادف معنایی بین این دو واژه است.
البته اینکه از واژه «نبأ» در داستان حضرت مریم(ع) استفاده شده، شاید دلیلش آن باشد که خداوند این داستان را،[5] را به صورت خلاصه و کوتاه بیان کرده است، بر خلاف داستان حضرت یوسف(ع)[6] و داستان حضرت موسی(ع)،[7] که آنها را به صورت تسلسل و داستانهای پی در پی آورده است.
1. نبأ: نبأ به معنای خبر است؛ بعضی از لغتشناسان میگویند؛ اصل این کلمه به معنای آمدن از مکانی به مکان دیگر است و خبر را از این جهت نبأ میگویند که از مکانی به مکان دیگر میآید.[1] البته برخی دیگر از اندیشمندان لغتشناس بر این باورند که نبأ به هر خبری گفته نمیشود، بلکه «نبأ» به خبری گفته میشود که دارای فایدهی مهم است که از او علم یا ظن غالب بهدست آید؛ یعنی خبری که نمیتوان آنرا تکذیب کرد؛ مانند خبر متواتر و خبری که خدا و یا پیامبر(ص) آنرا بیان کند.[2]
2. قصص: قصص از ریشه «قَصّ» است که در اصل به معنای دنبالگیری و پیگیری کردن از چیزی است. و داستان را از این جهت قصه میگویند که در آن نیز موضوعات دنبالگیری و جستوجو میشود؛ به همین جهت چیدن موی و امثال آن با قیچی را نیز در زبان عربی قص الشعر میگویند.[3] چنانکه به اخبار پی در پی «قَصَص» گفته میشود.
بر این اساس، علت اینکه در مورد داستان حضرت مریم(ع) در آیه 44 سورهی آل عمران نبأ گفته نه قصص، شاید تنها تفنن در عبارت باشد؛ شاهدش اینکه در همین سوره پس از آنکه داستان حضرت مریم(ع) و حضرت عیسی(ع) و مباهله با مسیحیان را بیان میکند، از این داستانها با واژه «قصص» یاد شده است[4] که این خود نشان از نوعی ترادف معنایی بین این دو واژه است.
البته اینکه از واژه «نبأ» در داستان حضرت مریم(ع) استفاده شده، شاید دلیلش آن باشد که خداوند این داستان را،[5] را به صورت خلاصه و کوتاه بیان کرده است، بر خلاف داستان حضرت یوسف(ع)[6] و داستان حضرت موسی(ع)،[7] که آنها را به صورت تسلسل و داستانهای پی در پی آورده است.
[1]. ابو الحسین، احمد بن فارس بن زکریا، معجم مقائیس اللغة، ج 5، ص 385، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، چاپ اول، 1404ق.
[2]. اصفهانى، حسین بن محمد راغب، مفردات ألفاظ القرآن، ص 789، لبنان، سوریه، دار العلم، الدار الشامیة، چاپ اول، 1412ق.
[3]. معجم مقائیس اللغة، ج 5، ص 11.
[4]. آل عمران، 62.
[5]. البته بدون در نظر گرفتن داستان حضرت عیسی(ع).
[6]. یوسف، 3.
[7]. قصص، 25.
نظرات