توجه به نکاتی می‌تواند شما را در دست‌یابی به جواب یاری رساند:

الف) این یک مسئلۀ فقهی است و دیدگاه‌های فقها در این باره متفاوت است.

اگرچه همۀ مراجع متفق‌اند، خونی که زن پس از گذشت شصت سال قمری[1] می‌بیند، حیض نیست، حتی اگر شرایط و صفات حیض را هم دارا باشد و خونی که قبل از تمام شدن پنجاه سال قمری[2] می‌بیند، اگر شرایط و علایم حیض را داشته باشد، حیض است.

اما دیدگاه فقها در بارۀ حکم خون‌هایی که زن پس از تمام شدن پنجاه سال قمری تا شصت سال می‌بیند، از این قرار است:

1. زن‌های سیده، بعد از تمام شدن شصت سال [قمری] یائسه[3] می‌شوند؛ یعنی خون حیض نمی‌بینند و زن‌هایی که سیده نیستند، بعد از تمام شدن پنجاه سال [قمری] یائسه می‌شوند. این نظر حضرت امام، حضرات آیات اراکی، گلپایگانی و فاضل لنکرانی است.
2. زن‌هایی که سیده نیستند بعد از تمام شدن پنجاه سال یائسه می‌شوند و زن‌های سیده بعد از تمام شدن پنجاه سال تا تمام شدن شصت سال چنانچه با نشانه‌های حیض یا در روزهای عادت خون ببینند، بنابر احتیاط واجب بین تروک حائض و اعمال مستحاضه جمع نمایند. (احتیاط کنند) و این نظر حضرت آیت الله خوئی است.
3. زن‌های سیده و غیر سیده مطلقاً در سن شصت سالگی یائسه می‌شوند و احتیاط مستحب آن است که زن‌هایی که قرشیه نیستند بعد از تمام شدن پنجاه سالگی تا تمام شدن شصت سال چنانچه خون را طوری ببینند که اگر پیش از پنجاه سال می‌دیدند قطعاً حکم حیض را داشت میان کارهای مستحاضه و تروک حائض جمع نمایند. این نظر حضرت آیت الله سیستانی است.
4. زنان سیده و غیر سیده هر دو بعد از تمام شدن پنجاه سال یائسه می‌شوند؛ یعنی اگر خونی ببینند خون حیض نیست، مگر زنانی که از قبیلۀ "قریش" محسوب می‌شوند که آنها بعد از تمام شدن شصت سال یائسه می‌شوند. این نظر حضرت آیت الله مکارم است.[4]

ب) همان‌گونه که مستحضرید، احکام و دستورات دینی دارای دلیل هستند و علاوه بر اساس مصالح و مفاسد جعل شده‌اند.

اما این‌که چطور می‌شود این‌را فهمید؟ در پاسخ باید گفت:

اولاً: اگرچه پرسیدن از این مسائل اشکال ندارد و اسلام کسی را از سؤال کردن، منع نکرده و چه بسا مردم را به فراگیری در این مسائل تشویق کرده است، اما باید توجه داشت که فهم دلیل و فلسفۀ چنین حکمی، بر همگان آسان نیست و نیازمند کسب تخصص است.

ثانیاً: گذشته از این، مصلحت و فلسفۀ تمام احکام بر ما روشن نیست، به عنوان مثال در شرع اسلام با دلایل قطعی ثابت گشته است که نماز صبح دو رکعت است، اما حتی مراجع عظام هم نمی‌دانند چرا نماز صبح از طرف خداوند، دو رکعت قرار داده شده است و سه رکعت نیست، بله احتمالاتی در این باره داده می‌شود، اما قطعی نیست.

ثالثاً: کسی که در مسائل و احکام دینی تخصص ندارد و مقلد است، باید از باب مراجعه به متخصص احکام را بپذیرد و خیلی به دنبال دلیل یا فلسفۀ احکام نباشد. همان‌گونه که انسان زمانی که به پزشک مراجعه می‌کند، به دنبال فلسفۀ تشخیص پزشک نیست.

رابعا: مصالح و مفاسد بر عمل به احکام و دستورات دین، مترتب می‌شود، اگرچه انسان آثار آن‌را نداند؛ مثلا مریضی که به نسخۀ پزشک عمل می‌کند از بهبودی برخوردار می‌شود، اگرچه نداند دارویی که خورده است، چه آثاری دارد و چرا پزشک آن دارو را تجویز کرده است.

بنابراین، این‌که چرا زنان قریش، این‌گونه‌اند و غیر قریش آن‌گونه، مسائلی است که در پی گیری آن، از طرف کسانی که تخصص کافی را ندارند، ضرورتی احساس نمی‌شود.

این حکمی است که فقها و مراجع از روایتی نظیر آنچه که از امام صادق‌(ع) نقل شده به دست آوردند. "إِذَا بَلَغَتِ‏ الْمَرْأَةُ خَمْسِینَ‏ سَنَةً لَمْ‏ تَرَ حُمْرَةً إِلَّا أَنْ تَکُونَ امْرَأَةً مِنْ قُرَیْشٍ"؛[5] زنان هنگامی که به سن پنجاه سالگی رسیدند، دیگر خون نمی‌بینند، مگر زنان قریش.

تفاوت زنان قریش از غیر قریش در این مسئله، شاید به جهت توانایی و قدرت بالای جسمانی آنان از دیگر زنان باشد، به این جهت از نظر فیزیکی متابولیسم بدنشان با دیگران تفاوت دارد.

همان‌گونه که، نژادها و طوایف از نظر رنگ، قدرت و توان جسمی با یکدیگر تفاوت دارند؛ مثلاً زنانی که در سیبری زندگی می‌کنند سن بلوغ آنها با زنان عربستان و آفریقا که در گرمای بالای 50 درجه رشد می‌کنند تفاوت دارد.

گذشته از اینها، امروزه نیز چنین است که سن یائسگی بالا رفته و بسیاری از زنان در سن پنجاه سالگی یائسه نمی‌شوند، همان‌گونه که متخصصان اعلام می‌کنند، این به دلیل بهداشت و تغذیه خوب و سالم است که سن یائسگی را در بسیاری از زنان بالا برده است.[6]

[1]. شصت سال قمری معادل 58 سال شمسی و 77 روز و 12 ساعت می‌شود. فاضل لنکرانی، جامع المسائل، ص 62، سؤال 179.

[2]. پنجاه سال قمری معادل 48 سال شمسی و 179 روز می‌باشد. همان، ص 62، سؤال 179.

[3]. معنای یائسه: یائسه از یأس: به معنای ناامیدی است و زن یائسه از خون دیدن و آوردن فرزند ناامید است.

[4]. توضیح المسائل مراجع، مسأله 435؛ العروة الوثقی، ج 1، فصل فی الحیض.

[5]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 3، ص 107، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، محقق، موسوی خرسان، حسن، ج 1، ص 397، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[6]. برای اطلاع بیشتر، ر. ک: «شرائط یائسگی در زنان و احکام مستحاضه»، 2692؛ «فرق «سید» و «میر» »، 2829؛ «سادات و نسب‌ها»، 50324؛ www.sefaty.net.