جستجوی پیشرفته
بازدید
17134
آخرین بروزرسانی: 1392/09/04
خلاصه پرسش
تفسیر آیات 61 تا 63 سوره انفال چیست و به چه کسانی اشاره دارد؟
پرسش
تفسیر آیه 61 و 63 انفال چیست و به چه کسانی اشاره دارد؟
پاسخ اجمالی
خداوند در قرآن می‌فرماید: «و اگر دشمنان به صلح گرایند، تو هم به صلح گرایش نشان بده». این دستوری است در جهت انجام صلح، در عین حال این دستور از این احتمال که آنان قصد نیرنگ دارند و می‌خواهند از این صلح سوء استفاده کنند نیز غافل نیست؛ لذا می‌فرماید: «و اگر بخواهند [در زمینه صلح و آشتى‏] تو را بفریبند، یقیناً خدا تو را بس است» این آیه قطعاً دشمنان و مخالفان مشرک را شامل می‌شود و این از ظاهر آیات قبل نیز به دست می‌آید. علاوه بر این، در برخی از روایات بیان شده که آیه، منافقان را نیز در بر می‌گیرد.
 
پاسخ تفصیلی
جهاد به عنوان یک اصل اسلامی،‌ همیشه مورد ستایش بوده و خداوند در آیات بسیاری به مسئله جهاد پرداخته است. اما نوع نگاه به جهاد نباید به این معنا باشد که هیچ‌گاه نباید صلح کرد و همیشه باید به دنبال جهاد بود. خداوند در قرآن در گفتاری زیبا، این نوع نگاه را از بین می‌برد و به دنبال شکل دادن نوعی تعامل میان دو اصل صلح و جنگ، می‌گوید: «و اگر دشمنان به صلح گرایند، تو هم به صلح گرایش نشان بده، و بر خدا توکّل کن».[1] اما مؤمنان باید توجه داشته باشند که دشمن، از صلح، قصد خدعه و نیرنگ نداشته باشد و صلح را مقدمه‌اى براى ضربه غافلگیر کننده قرار ندهد یا این‌که  جنگ را براى فراهم کردن نیروى بیشتر، به تأخیر نیندازد:[2] «وَ إِن یُرِیدُواْ أَن یخدَعُوکَ فَإِنَّ حَسْبَکَ اللَّهُ هُوَ الَّذِى أَیَّدَکَ بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنِینَ»،[3] در عین حال خداوند به پیامبر خود اطمینان و آرامش می‌دهد که اگر دشمنان چنین نیّتی نیز داشته باشند، خداوند او را کمک خواهد کرد. سپس خداوند در آیه بعد نمونه‌ای از این تأیید و کمک را بیان می‌کند: «وَ أَلَّفَ بَینْ‏َ قُلُوبهِمْ  لَوْ أَنفَقْتَ مَا فىِ الْأَرْضِ جَمِیعًا مَّا أَلَّفْتَ بَینْ‏َ قُلُوبِهِمْ وَ لکِنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَیْنَهُم إِنَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ».[4] آری خداوند بوده که میان یاران پیامبر اتحاد و هم‌دلی ایجاد کرده است. سپاهی که آن روز در رکاب پیامبر بود، همان افرادی بودند که قبل از پیامبر به خون یکدیگر تشنه و در میانشان سال‌ها جنگ و دشمنی وجود داشت و اگر خداوند نبود هرگز و با هیچ مال و منالی، بین آنها الفت برقرار نمی‌شد و این خداوند بود که بین اینها دوستی و هم‌رنگی ایجاد کرد.
برای فهم معنای آیه توجه به این نکات، ضروری است:
1. در مصداق «إِن یُرِیدُواْ أَن یخدَعُوکَ» باید کمی دقت کرد. از آن‌جایی که این آیه و آیات قبل در مورد جهاد می‌باشد، می‌توان نتیجه گرفت مشرکان به صورت قطعی مورد خطاب آیه می‌باشند.[5] در عین حال می‌توان منافقان را نیز مشمول آیه دانست بدین ترتیب که اگر افرادی با اسلام ظاهری قصد فریبت را داشته و خود را به تو نزدیک می­کنند، آنان را بپذیر. از برخی روایات نیز شمول خطاب آیه به منافقان استفاده می‌شود: «آنان گروهی از قریش بودند که با پیامبر همراه گشته بودند ... ».[6] این تعبیر، بیانی از منافقان است که در زمره افراد پیامبر بودند ولی به لحاظ ذهنی و فکری با طرف مقابل همراهی داشتند. البته بنابر این‌که آیه را در مورد منافقان نیز صادق بدانیم، ‌باید بگوییم که صلح در آیه قبل را باید به معنای دیگری دانست؛ زیرا صلح و قطع جنگ، با گروهی که حداقل در ظاهر با پیامبر همراه هستند، ‌بی‌معنا است؛ لذا می‌توان در مورد منافقان، آیه را به مدارا و چشم‌پوشی در زمانی که آنها در مخالفت عمل خاصی انجام نمی‌دهند، معنا کرد همانگونه که جنگ با منافقان در آیه­ای دیگر[7]، به شدت عمل تفسیر شده است.
2. ممکن است از ظاهر آیه «وَ إِنْ یُرِیدُوا أَنْ یَخْدَعُوکَ فَإِنَّ حَسْبَکَ اللَّهُ» این‌گونه به ذهن خطور کند که اگر دشمنان دست دوستی دادند و در عین حال مشخص است که قصد نیرنگ و حیله دارند، انسان مسلمان باید با آنها صلح کند و در عین حال از نیرنگ آنها به خداوند پناه ببرد. این استدلال به دو جهت مشکل دارد:
الف. صراحت عقل حکم می­کند که صلحی که به نفع دشمن و ضرر انسان است را نباید قبول کرد و برای کسی که دنبال آماده کردن مقدمات برای حمله است، نباید امان داد و صلح را پذیرفت.
ب. این معنا با صراحت آیات دیگر قرآن در تناقض است:‌ «و هر گاه (با ظهور نشانه‌هایى) از خیانت گروهى بیم داشته باشى (که عهد خود را شکسته و حمله غافلگیرانه کنند) به طور عادلانه به آنها اعلام کن که پیمانشان لغو شده است؛ زیرا خداوند، خائنان را دوست نمی‌دارد!».[8] بنابر این، می‌توان آیه را چنین تفسیر کرد که اگر از صلح آنها هیچ نشانه‌ای بر خیانت وجود ندارد، بلکه حتی به نظر می‌رسد که ثابت در پیمان خود هستند، قبول صلح بهتر است و در مقابل احتمال نیرنگی که شاید مسلمانان از آن بی‌خبر باشند، باید به خدا پناه برد و خداوند برای انسان کافی است.[9]
3. منظور از تعبیر «ألَّفَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ» دو قبیله از انصار به نام‌های اوس و خزرج هستند[10] که قبل از اسلام دشمنی بسیاری با یکدیگر داشتند و پیامبر در میان آنها الفت و دوستی برقرار کرد، این معنا از برخی روایات نیز به دست می‌آید: «وَ أَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ ... منظور انصار هستند که بین دو قبیله اوس و خزرج جنگ‌های شدید و دشمنی بسیار بود و خداوند میان آنها دوستی و الفت برقرار کرد و به وسیله آنان، پیامبر خود یاری رساند ... ».[11] البته برخی از مفسران آیه را عمومیت داده و معتقدند بین مهاجر و انصار و ... را شامل می‌شود.[12]
 

[1]. انفال، 61: «وَ إِن جَنَحُواْ لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لهَا وَ تَوَکلَ‏ْ عَلىَ اللَّهِ ... ».
[2]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 7، ص 231، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش؛ فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، تحقیق: اعلمی، حسین، ج 2، ص 312، انتشارات الصدر، تهران، چاپ دوم، 1415ق.
[3]. انفال 62: «و اگر بخواهند [در زمینه صلح و آشتى‏] تو را بفریبند، یقیناً خدا تو را بس است اوست کسى که تو را با یارى خود و به وسیله مؤمنان نیرومند ساخت».
[4]. انفال، 63:‌ «و میان دل‌هایشان الفت و پیوند برقرار کرد که اگر همه آنچه را در روى زمین است، هزینه می‌کردى نمی‌توانستى میان دل‌هایشان الفت اندازى، ولى خدا میان آنان ایجاد الفت کرد؛ زیرا خدا تواناى شکست‌ناپذیر و حکیم است».
[5]. این معنا از آیات قبل نیز به دست می‌آید. برای نمونه ر.ک: آیات 59، 60 انفال.
[6]. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، تحقیق: موسوی جزایری، سید طیب، ج 1، ص 279، دار الکتاب، قم، چاپ چهارم، 1367ش؛ بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 709، بنیاد بعثت، تهران، چاپ اول، 1416ق.
[7] . توبه، 73.
[8]. انفال، 58: «وَ إِمَّا تخَافَنَّ مِن قَوْمٍ خِیَانَةً فَانبِذْ إِلَیْهِمْ عَلىَ‏ سَوَاءٍ  إِنَّ اللَّهَ لَا یحُبُّ الخْائنِین».
[9]. فخرالدین رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 15، ص 501، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، 1420ق.
[10]. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ج 2، ص 30، انتشارات دانشگاه تهران، مدیریت حوزه علمیه قم، تهران، چاپ اول، 1377ش.
[11]. تفسیر القمی، ج ‏1، ص 279.
[12]. تفسیر نمونه، ج ‏7، ص 231؛ ‏زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج 2، ص 233، دار الکتاب العربی، بیروت، چاپ سوم، 1407ق.
ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    774760 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    747784 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    668905 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    653383 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و تصمیم جدی ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    645455 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    592177 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    578785 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    562520 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    562432 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • می خواهم دعا کنم همسرم در زندگی مطیع من باشد آیا در این زمینه دعایی از اهل بیت (ع) به ما رسیده است؟
    557011 Practical 1389/02/22
    دعاها، لازم نیست حتماً به زبان عربى خوانده شوند؛ هرچند به عربی بهتر است، حتى دعا در نماز به زبان فارسى جایز است.نکته مهم تر این که انسان باید شرایط دیگر تأثیر گذاری دعا ...