در موضوع واسطه‌ی در نجاست، دو نظر کلی وجود دارد:

1. عدم محدودیت در واسطه‌ی نجاست؛ یعنی نجاست متنجس(مرطوب) به هر تعداد که باشد قابل انتقال است.[1]
2. محدودیت در واسطه‌ی نجاست؛ یعنی نجاستِ متنجس تا تعداد خاصی قابل انتقال است و مشهور است که نجاست به شیء چهارم منتقل نمی‌شود؛ مثلا اگر دست راست که نجس شده و عین نجس در آن وجود ندارد به دست چپ که مرطوب است بخورد آن هم نجس می‌شود، و اگر دست چپ -که مرطوب است- به شیء دیگری اصابت کند آن نیز نجس می‌شود، ولی اگر آن شیء (واسطه‌ی سوم) به شیء چهارمی بخورد، آن‌را نجس نخواهد کرد.

بنابراین در فرض سؤال، لباس، آب و موزائیک به ترتیب واسطه‌ی اول تا سوم بوده و چنانچه جسم مرطوبی با موزائیک برخورد کند نجس نخواهد شود. البته برخی از مراجع[2] معتقدند، خود آب به عنوان واسطه در نجاست محسوب نمی‌شود، که بر این اساس، در فرض سؤال، لباس، متنجس اول و موزائیک، متنجس دوم خواهد بود و چنانچه جسم مرطوب دیگری با موزائیک برخورد نماید نجس خواهد شد.

ضمائم:

پاسخ دفاتر مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[3]

حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):

بنابر احتیاط، آب واسطه محسوب نمی‌شود؛ بنابراین اگر عین نجاست در لباس نبوده، بنابر احتیاط، لباس متنجس اول و موزاییک متنجس دوم می‌باشد.

حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

لباس نجس شده چنانچه عین نجاست نداشته باشد واسطه اول است و آب واسطه دوم و زمین بعد از خشک شدن چنانچه با تری جدید به چیزی برخورد کنند واسطه سوم است و چیزی را نجس نمی‌کند.

حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی (مد ظله العالی):

به نظر معظم له تا هرچند واسطه که نجاست سرایت کند، نجاست منتقل می‌شود و تعداد و جنس واسطه تأثیری در حکم ندارد. بنابراین اگر متنجس یا واسطه، رطوبت سرایت کننده نداشته باشد، نجاست به جسم بعدی منتقل نمی‌شود.

حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):

بنظر معظم له متنجس هر چند متعدد باشد منجس است؛ هر چند احکام نجس را نداشته باشد.

حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

1 و 2. در فرض سؤال؛ آب و موزائیک نجس شده است.

3. هرگاه چیز پاکی با چیز نجسی ملاقات کند و یکی از آن دو رطوبت داشته باشد نجس می‌شود، اما اگر هر دو خشک باشند یا رطوبت به قدری کم باشد که سرایت نکند، پاک است. تا یقین به نجاست چیزی حاصل نشود در حکم پاک است و در صورت شک وظیفه‌ای ندارند. ضمنا تا دو واسطه باعث انتقال نجاست می‌شود، نه بیشتر، یعنی اگر دست نجس مثلا به دست دیگری بخورد آن هم نجس می‌شود، و اگر آن به شیء سوم اصابت کند آن نیز نجس می‌شود، ولی اگر شیء سوم به چهارمی بخورد نجس نخواهد شد. به تعبیر دیگر، متنجس اول و دوم سبب سرایت نجاست می‌شود، ولی متنجس سوم سبب سرایت نجاست نمی‌شود، هر چند خود آن نجس است.

حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته):

1. اگر مقصود آبی است که معمولاً همراه مواد شوینده برای تمیز کردن لباس از کثیفی‌ها استفاده می‌شود، این آب در اثر ملاقات با لباس، نجس شده است و واسطۀ اول محسوب می شود.
2. اگر مقصود آبی است که پس از تمیز شدن لباس از کثیفی‌ها و برطرف شدن عین نجاست، برای آب‌کشی شرعی لباس، داخل تشت ریخته می‌شود و لباس‌ها در آن شسته می‌شود، این آب غساله محسوب می‌شود و احکام غساله آب قلیل را دارد. بنابراین اگر لباس با غیر ادرار نجس شده باشد، آب مزبور و ترشحاتی که از این آب پاشیده است، پس از پایان آب‌کشی شرعی، پاک محسوب می‌شود؛ ولی اگر با ادرار نجس شده باشد، آب مزبور در بار اول آب‌کشی نجس است و حکم واسطه اول را دارد. در بار دوم، هم آب و هم ترشحاتی که پاشیده است، پاک محسوب می‌شود.

لینک به سایت استفتائات

[1]. آیات عظام؛ شبیری زنجانی و صافی گلپایگانی.

[2]. آیت الله خامنه‌ای.

[3]. استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، سیستانی، شبیری زنجانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.