«مَدّ» در لغت به معنای «کشش» است. و در اصطلاح، به کشیدن صدا بیش از مقدار طبیعی در حروف مدّی (الف ما قبل مفتوح، یاء ما قبل مکسور و واو ما قبل مضموم) «مد» گفته می‌شود. رعایت مد در تلاوت قرآن از جمله قواعد تجوید است که موجب زیبایی قرائت خواهد شد.

مد منفصل و مد متصل

یکی از تقسیمات مد، تقسیم آن به مد متصل و مد منفصل است:

1. مد منفصل: مدی است که حروف مد و سبب آن(همزه) در یک کلمه قرار ندارند، بلکه حرف مد در آخر کلمه و همزه در ابتدای کلمه‌ی بعد قرار می‌گیرد؛ مانند: «بما أنزل»، «کفروا إلی»، و «ماله أخلده». در علم تجوید گفته می‌شود مقدار این قسم از مد، دو تا پنج حرکت است.[1]
2. مد متصل: مدی است که حروف مد و سبب مد(همزه و سکون) در یک کلمه واقع شوند؛ مانند جاء، جیء، سوء، ضالّین و... . در علم تجوید گفته می‌شود رعایت این قسم از مد، لازم بوده و مقدار آن به ‌اندازه چهار الف است.[2]

گفتنی است، اصطلاح «مد لازم»، اصطلاحی تجویدی است، نه فقهی؛ بنابراین، چنانچه کسی در تلاوت قرآن، قاعده‌ی مد را رعایت نکند، به لحاظ قواعد تجویدی، قرآن را با روش صحیح نخوانده، نه این‌که مرتکب گناه شده باشد.

البته درباره‌ی قاعده مد در قرائت نماز، گروهی از فقها[3] رعایت مد متصل را واجب دانسته و بر این اساس، عدم رعایت عمدی آن‌را موجب بطلان نماز می‌دانند.[4] اما گروهی دیگر[5] رعایت این قاعده در قرائت نماز را صرفا، بهتر دانسته‌اند.[6]

شایان ذکر است، درباره‌ی مقدار کشیدن صدا در حروف مد، همین قدر که عرف بگوید، کشش ایجاد شده، کافی است.[7]

[1]. المالکی، عبدالواحد محمد، شرح کتاب التیسیر للدانی فی القراءات، ص 310، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، 1424ق.

[2]. همان.

[3]. حضرات آیات: خوئى، گلپایگانى، اراکى، صافى گلپایگانی، بهجت، سیستانى، نورى، وحید خراسانی.

[4]. آیت الله سیستانی: در صورت عدم رعایت مد در قرائت، نماز باطل نمی‌شود، ولی در مثل «وَ لَا الضّٰالِّینَ»، باید به همان مقداری مَد دهد؛ در هر حال اگر کسی، از این مسئله آگاهی نداشته و آن‌را رعایت نکرده باشد، نماز او باطل نیست. ر. ک: 52878 (حکم نمازی که کلماتی از آن اشتباه خوانده شد).

[5]. حضرات آیات: امام خمینی، خامنه‌‌ای، فاضل لنکرانی، مکارم شیرازی، تبریزى، شبیرى زنجانى و سبحانی.

[6]. امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده، بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج ‌1، ص 554‌، م 1003، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، 1424ق؛ وحید خراسانى، حسین، توضیح المسائل، ص 199، م 1012، قم، مدرسه امام باقر(ع)، چاپ نهم، 1428ق.

[7]. بهجت، محمد تقى، استفتائات، ج ‌2، ص 145، س 1998، قم، دفتر حضرت آیت الله بهجت، چاپ اول، 1428ق.