بر اساس روایات متعدد، ملائکه از با سابقه‌ترین مخلوقاتی هستند که خداوند متعال آنان را آفریده است؛ زیرا در احادیث ما آمده است که خلقت ملائکه(فرشتگان) بعد از خلقت انوار و ارواح مقدسه‌ی پیامبر اکرم(ص) و ائمه‌ی طاهرین(ع) بود.[1] همچنین بر طبق احادیث متعدد و متواتر اولین مخلوق پروردگار متعال نور حضرت محمد(ص) و ائمه(ع) بود و بعد از آن خداوند آسمان‌ها و زمین، و سپس ملائکه را آفرید.

جابر بن عبدالله انصاری می‌گوید از رسول خدا(ص) شنیدم که فرمود: "به درستی که خداوند من، على، فاطمه، حسن و حسین و ائمه را از یک نور خلق کرد، پس از آن نور پیروان ما را و ... سپس آسمان‌ها و زمین‌ها و ملائکه را آفرید ...".[2]

اما در باره‌ی مرگ ملائکه، از آن‌جا که قبل از روز قیامت تمام موجوداتی که در آسمان‌ها و زمین هستند می‌میرند، چنان‌که قرآن می‌فرماید:

"و در صور دمیده می‌شود و تمام کسانی که در آسمان‌ها و زمین هستند می‌میرند، مگر کسانی که خدا بخواهد".[3]

این آیه ابتدا می‌فرماید تمام آنها که در زمین و آسمان هستند می‌میرند که شامل تمام ملائکه نیز می‌شود. سپس بعضی را از آنها استثنا می‌کند. پس، از این آیه فهمیده می‌شود که عده‌ای از موجودات در نفخه‌ی اول نمی‌میرند. در این‌که اینها چه کسانی هستند؟ در میان مفسران اختلاف است. گروهى معتقدند که آنها جمعى از فرشتگان بزرگ خدا؛ مانند جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیل هستند. در روایتى آمده است که وقتی رسول خدا(ص) این آیه را تلاوت کرد، مردم پرسیدند چه کسانی استثنا شده‌اند؟ حضرت فرمود: "جبرئیل، میکائیل، اسرافیل و ملک الموت و وقتی خلائق قبض روح شدند آنها نیز به فرمان خدا به ترتیب می‌میرند".[4]

روایت دیگرى حاملان عرش خدا را نیز بر این ملائک افزوده ‏است.[5]

به هر حال از این روایات[6] و روایاتی که می‌فرماید: وقتی زمان نفخه‌ی اوّل می‌شود اسرافیل در صور می‌دمد و تمام موجودات دارای روح می‌میرند، مگر اسرافیل که بعد از آن به امر خدا اسرافیل نیز می‌میرد.[7] از بعضی آیات از جمله آیۀ: "کُلُّ شَیْ‏ءٍ هالِکٌ إِلاَّ وَجْهَهُ لَه"،[8] که به طور کلی می‌فرماید هر چیزی هلاک می‌شود و می‌میرد، مگر وجه خدای تعالی، به خوبى استفاده می‌شود که این گروه باقیمانده نیز سرانجام می‌میرند، به گونه‌‏اى که در سرتاسر عالم هستى موجودى زنده نخواهد بود، مگر خدای متعال.

این‌که مرگ براى فرشتگان چگونه است؟ باید گفت؛ آنچه ما آن‌را مرگ می‌دانیم (خروج روح از جسم و عالم ماده) درباره‌ی ملائکه معنا ندارند؛ چون آنان جسم ندارند، تا خروج روح از آن مفهوم داشته باشد؛ لذا درباره‌ی ماهیت مرگ آنان احتمالاتی وجود دارد:

1. این‌که مراد از مرگ درباره‌ی آنها گسستن پیوند روح از قالب مثالى آنها باشد.
2. مقصود، از کار افتادن فعالیت مستمر ارواح و ملائک و از دست دادن توان ادراکی‌شان باشد.[9] ‏

بنابراین، فرشتگان دارای عمر بسیار طولانی هستند؛ اما آنان نیز روزی خواهند مرد.

[1]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 15، ص 8 ؛ ج 18، ص 345 ؛ ج 24، ص 88، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[2]. همان، ج 26، ص 343- 344.

[3]. زمر،  68. "...وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ إِلاَّ مَنْ شاءَ اللَّه".

[4]. بحار الانوار، ج 79، ص 184.

[5]. همان، ج 6، ص 329 .

[6]. همان، ص 329.

[7]. همان، ص 324.

[8]. قصص، 88.

[9]. ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 19، ص 541، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.