لطفا صبرکنید
بازدید
1759
1759
آخرین بروزرسانی:
1402/01/29
خلاصه پرسش
آیا تفاوت واجب الوجود با ممکنات نمیتواند دلیل آن باشد که واجب الوجود میتواند دارای تعدد، تکثر و ترکیب باشد؟!
پرسش
ابن سینا در مورد اینکه «واجب الوجود مرکب نبوده، بلکه واحد است»، اینگونه استدلال میکند:
اگر واجب، مرکب بود یک قسمت از او باعث(علت) تفاوت قسمت دیگرش میشد که در این صورت دیگر واجب نبوده، بلکه ممکن بود!
سؤال این است که اگر چنین تفاوتی را هم نشانگر آن بدانیم که یک بخش علت بخش دیگر است، آیا نتیجهاش آن نخواهد بود که یک واجب الوجود (از نظر وجود تفاوت) باید معلول یک ممکن و یا ممتنع باشد؟!
پاسخ اجمالی
در پاسخ به این پرسش باید گفت؛ تمایز و تفاوت دو گونه است: یکی «تمایز احاطی» و دیگر «تمایز تقابلی»؛ و تفاوت واجب الوجود با ممکنات از نوع «تمایز احاطی» است نه «تمایز تقابلی»؛ و آنچه موجب تکثر و تعدد میشود «تمایز تقابلی» است که چنین تمایزی میان واجب الوجود و ممکنات و ممتنعات وجود ندارد.[1]
در تبیین معنای «تمایز احاطی» میتوان به رابطه میان نفس و نیروهای آن مثال زد؛ نفس اگرچه متفاوت از نیروهای خود است، -زیرا نفس و روح انسان غیر از حس لامسه، شامّه و ... است-، ولی با این وجود، چنین تفاوتی موجب تعدد و تکثر نفس نمیشود؛ یعنی نفس انسان در عین حال که از همهی این نیروها برخوردار است؛ اما چند چیز نیست، بلکه یک حقیقت است.
نظرات