«لهو الحدیث» به معنای سخنان بیهوده‌ای است که انسان‌ها با آن سرگرم شده و از فعالیت‌های مهم‌تر بازمی‌مانند.

در همین راستا، قرآن کریم در بیان ویژگی گروهی از افراد ضد دین، آنان را افرادی معرفی می‌کند که با ترویج و تبلیغ سخنان بیهوده در صدد سرگرم کردن مردم به چنین سخنانی بوده و هدفشان آن است که بدین وسیله آنان را از شنیدن سخن حق بازدارند و برای عبادات و کارهای نیک، فرصتی را برایشان باقی نگذارند:

«وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَری لَهْوَ الْحَدیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبیلِ اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ...»؛[i] بعضى از مردم خریدار سخنان بیهوده‌اند، تا به نادانى مردم را از راه خدا گمراه کنند.

صاحب مجمع البیان می‌گوید: بیشتر مفسران بر آنند که منظور از «لهو الحدیث» غنا است. ابن عباس، ابن مسعود و مجاهد نیز همین معنا را معتقدند. و این همان چیزی است که امام باقر(ع)، امام صادق‌(ع) و امام رضا(ع) فرموده‌اند.[ii]

البته بر اساس روایتی از امام صادق(ع) که در آن از عبارت «منه الغناء» استفاده شده،[iii] غنا تنها یکی از مصادیق «لهو الحدیث» بوده و «لهو الحدیث» از نگاهی وسیع‌تر به معنای هر چیزى می‌باشد که انسان را از اهداف مهم بازدارد و هر سخنى است که انسان را از حق منصرف کرده و به خود مشغول سازد؛ مانند حکایات خرافى و داستان‌هایى که آدمى را به فساد می‏کشاند، و یا مانند سرگرمى به شعر و موسیقى و سایر آلات لهو که همه اینها مصادیق لهو الحدیث هستند.[iv]

اما آنچه به عنوان خریدارى کردن سخنان باطل و بیهوده در آیه بدان اشاره شده، یا این است که افرادی افسانه‌های خرافى و باطل را با دادن پول به دست آورده و در میان مردم ترویج کنند، و یا آن‌که (به عنوان نمونه) براى برگزاری مجالس لهو و باطل، کنیزان خواننده خریدارى کنند، چنان‌که روایتی از پیامبر اسلام(ص) در شأن نزول آیه به همین موضوع اشاره دارد.[v]

با نگاهی گسترده‌تر هرگونه هزینه کردن مال و ثروت برای رسیدن به هدف نامشروع «دور کردن مردم از خدا» را می‌توانیم مصداقی از «خریداری لهو الحدیث» ارزیابی نماییم،‌ حتی اگر به صورت خرید و فروش عرفی نباشد.

گفتنی است خریداری به معنای اختیار کردن، انتخاب کردن و دوست داشتن هم تفسیر شده است،[vi] که در این صورت «خریداری لهو الحدیث» لزوما نیاز به هزینه مالی هم نخواهد داشت، بلکه شامل هر روشی خواهد شد که با استفاده از آن، سخنان باطل در برابر سخنان حق قرار گیرد.

به هر حال، باید دانست که آیه یاد شده بیش از آن‌که در صدد نکوهش سخنان بیهوده و یا آوازه‌خوانی باشد، به دنبال نکوهش هدفی است که برخی دشمنان دین با ترویج این‌گونه امور به دنبال آن هستند.

[i]. لقمان 6.

[ii]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج ‏8، ص 490، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.

[iii]. ابن بابویه، محمد بن علی، معانی الأخبار، ص 349، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1403ق.

[iv]. طباطبائی، سید محمد حسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏16، ص 209، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، 1417ق.

[v]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، تهرانی، آقابزرگ تهرانی، محقق، قصیرعاملی، احمد، ج ‏8، ص 271، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.

[vi]. رشیدالدین میبدی، احمد بن ابی سعد، کشف الأسرار و عدة الأبرار، تحقیق، حکمت‏، علی اصغر، ج ‏7، ص 486، تهران، امیر کبیر، چاپ پنجم، 1371ش؛ ‏زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج ‏3، ص 491، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ سوم، 1407ق.