در زبان و لغت عرب، کلمه «کَمْ» در دو معنا مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی خبر و دیگری استفهام.

1. «کم خبریّه»: هنگامی که بخواهیم کثرت و زیادی تعداد چیزی را به مخاطب برسانیم، می‌توانیم از واژه «کم» بهره گیریم. این واژه معادل «چه بسیار» و «چه بسا» در زبان فارسی است؛ مانند: «کَمْ بلدٍ سافرتُ إلیه»؛(چه بسیار شهرهایی که به آن‌جا سفر کرده‌ام». یا مانند: «کَمْ أَهْلَکْنا مِنْ قَرْیَةٍ...»؛[1] (و چه بسیار شهرهایى را که نابودشان کردیم).

در این مثال‌ها «کم» خبریه است برای بیان تعداد زیاد.

2. «کم استفهامیّه»: واژه «کم» معنای پرسشی نیز داشته و برای پرسیدن از تعداد مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ و معادل واژه‌ی «چند(چند نفر، چند بار و ...)» در زبان فارسی است. به عنوان نمونه، اگر بخواهیم از تعداد دانش‌آموزان یک کلاس سؤال کنیم، می‌گوییم: «کَم طالباً فی الصَّفِّ؟»؛(چند دانش‌آموز در کلاس وجود دارد؟). و مانند این آیه قرآن: «سَلْ بَنِی إِسْرائِیلَ کَمْ آتَیْناهُمْ مِنْ آیَةٍ بَیِّنَةٍ»؛[2] (از بنی‌اسرائیل بپرس که چند نشانه روشن در اختیارشان قرار دادیم؟!).

مشابهت‌های «کم خبریّه» با «کم استفهامیه‌»

کم خبریّه با استفهامیّه در چند چیز با هم مشترک‌اند:

1. هر دو اسم هستند.
2. هر دو نیاز به تمیز دارند.
3. هر دو مبنی هستند؛ یعنی اعراب نمی‌پذیرند.
4. هر دو در جمله، صدرنشین هستند؛ یعنی باید در ابتدای جمله بیایند و نباید واژه‌‌ دیگری بر آنها مقدم شود و تنها دو نوع واژه می‌توانند پیش از «کَم» بیایند: یکی حرف جرّ؛ مانند: «بِکَمْ توماناً اِشتریْتَ الکتابَ؟»؛ (این کتاب را چند تومان خریدی؟) در این‌جا چون جارّ و مجرور همانند یک کلمه است، تقدیم حرف جرّ بر «کَم» اشکالی ندارد. دیگری مضاف است؛ زیرا مضاف و مضافٌ ‌الیه نیز مانند یک کلمه‌‌اند و تقدیم مضاف بر «کَم»، صدرنشینی آن‌را خدشه‌‌دار نمی‌‌کند؛ مانند: «کتابَ کَم عالِمٍ قَرَأتُ.»؛ کتاب چه بسیار دانشمندانی را که خوانده‌ام.

تفاوت‌های «کم خبریّه» و «کم استفهامیه»‌

پنج فرق بین کم خبریّه و کم استفهامیّه وجود دارد که به واسطه آنها می‌توان آن دو را از یکدیگر تشخیص داد:

1. سخنی که در آن از «کم خبریّه» استفاده شده، ممکن است راست باشد و یا دروغ، اما راست و دروغ در پرسش‌ها و از جمله سخنی که شامل «کم استفهامیه» است، معنا ندارد. به عبارت دیگر، یک پرسش نمی‌‌تواند راست یا دروغ باشد؛ اما پاسخش گاه راست و گاه دروغ است.
2. فردی که از «کم خبریه» استفاده می‌کند، به دنبال پاسخ مخاطب نیست؛ اما اگر از «کم استفهامیه» استفاده کند، در انتظار پاسخ او می‌ماند.
3. تمیز «کم خبریه» ممکن است به صورت جمع نیز بیاید، ولى تمیز «کم استفهامیه» همیشه مفرد است.
4. تمیز «کم خبریه» مجرور و تمیز «کم استفهامیه» منصوب است.[3]

[1]. قصص، 58.

[2]. بقره، 211.

[3]. ر. ک: ذهنی تهرانی، سید محمد جواد، قواعد صرف و نحو و روش تجزیه و ترکیب، ج 1، ص 68، قم، ناشر مؤلف، چاپ اول، 1371ش.‌