جستجوی پیشرفته
بازدید
16693
آخرین بروزرسانی: 1392/03/30
خلاصه پرسش
چرا در قرآن درباره شرق و غرب تعابیر مختلفی آمده است؟
پرسش
در قرآن درباره شرق و غرب چنین آمده است: «یک شرق و یک غرب» (سوره 26 آیه 28)، «دو شرق و دو غرب» (سوره 55 آیه 17) و «چندین شرق و چندین غرب» (سوره 70 آیه 40)؛ علت این اختلاف در تعبیر چیست؟
پاسخ اجمالی
در مورد مشرق و مغرب تعابیر مختلفی در قرآن کریم وجود دارد که هر کدام اشاره به جنبه خاصی دارند که در ذیل هر آیه به بیان مقصود آن می‌پردازیم:
۱. «قَالَ رَبُّ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ مَا بَیْنهَمَا إِن کُنتُمْ تَعْقِلُونَ»؛[1] از ظاهر سیاق این آیه شریفه بر می‌آید که مراد از «مشرق» آن طرفى است که آفتاب و سایر ستارگان آسمان، طلوع می‏کنند و مراد از «مغرب» آن جهتى است که بر حسب حس ظاهرى ما، در آن طرف غروب مى‏کنند، و مراد از «مَا بَیْنهَمَا»، ما بین مشرق و مغرب است که شامل همه عالم محسوس می‌شود.[2]
۲. «رَبُّ المَشْرِقَینْ‏ِ وَ رَبُّ المَغْرِبَینْ‏ِ»؛[3] درست است که خورشید در هر روزى از ایام سال از نقطه‌اى طلوع و در نقطه‌اى غروب می‌کند، و به این ترتیب به تعداد روزهاى سال، مشرق و مغرب دارد، ولى با توجه به حداکثر «میل شمالى» آفتاب، و «میل جنوبى» آن در حقیقت دو مشرق و دو مغرب دارد، و بقیه در میان این دو می‌باشد. به بیان دیگر؛ محور زمین نسبت به سطح مدار آن مایل است و زاویه‌اى در حدود 23 درجه تشکیل می‌دهد و با همین حال به گرد آفتاب می‏گردد؛ لذا طلوع و غروب آفتاب دائماً متغیر به نظر مى‏رسد و از 23 درجه میل اعظم شمالى (در آغاز تابستان) تا 23 درجه میل اعظم جنوبى (در آغاز زمستان) در تغییر است که مدار اول را مدار «رأس السرطان» و مدار دوم را مدار «رأس الجدى» گویند، و این است دو مشرق و دو مغرب آفتاب و بقیه مدارات در درون این دو مدار قرار دارند.[4]
البته برخی این احتمال را داده‌اند که از دو مشرق، محل طلوع خورشید و ماه و از دو مغرب، محل غروب این دو منظور است.[5]
۳. «فَلَا أُقْسِمُ بِرَبّ‏ِ المَشَارِقِ وَ المَغَارِبِ إِنَّا لَقَادِرُونَ»؛[6] بنابر آنچه در بیان دو مشرق گفتیم معنای این آیه نیز مشخص می‌شود؛ زیرا منظور در آن‌جا دو درجه انتهایی را گفته بود که یکی در تابستان و دیگری در زمستان بود، اما بین اینها زاویه‌هایی وجود دارد که در روزهای مختلف خورشید از آنها طلوع می‌کند و این همان مشارق است و غروب در درجه‌های مختلف که خورشید در آنها غروب می‌کند را به مغارب تعبیر کرده است.[7]
همچنین نقل شده است؛ ابن الکواء از امام علی(ع) پرسید: اى أمیر المؤمنین! من برخى آیات قرآن را ناقض هم یافته‏ام. «فرمود: آیات کتاب خدا همه‏اش تصدیق ‏کننده هم است، نه ناقض و ردّ کننده هم! هرچه به خاطرت مى‌‏آید بپرس!» گفت: اى أمیر المؤمنین! در آیه‏‌اى می‌فرماید: «بِرَبِّ الْمَشارِقِ وَ الْمَغارِبِ»‏، و در دیگرى فرموده: «رَبُّ الْمَشْرِقَیْنِ وَ رَبُّ الْمَغْرِبَیْنِ»‏ و در جاى دیگر فرموده: «قالَ رَبُّ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ‏؟!» امام(ع) فرمود: «اى ابن کوّاء! این مشرق است، این هم مغرب، و امّا آیه‏ رَبُّ الْمَشْرِقَیْنِ وَ رَبُّ الْمَغْرِبَیْنِ‏ به تحقیق که مشرق زمستان بر حدّى و مشرق تابستان نیز بر حدّى است، آیا این را از دورى و نزدیکى آفتاب در نمى‏یابى؟ و امّا آیه: بِرَبِّ الْمَشارِقِ وَ الْمَغارِبِ‏ بدان که ۳۶۰ برج وجود دارد، هر روز خورشید از برجى حاضر و در برجى دیگر غایب مى‏شود، و فقط در سال دیگر در همان روز به همان برج باز می‌گردد».[8]
البته علاوه بر اینها تفاسیری در ذیل این آیات وجود دارد که برخی از این آیات را به اهل بیت(ع)[9] و برخی دیگر را به پیامبران(ع) تفسیر کرده‌اند[10] که البته با آنچه در تفسیر ظاهر این آیات بیان شده منافات ندارد.
 

[1]. شعراء، 28: «باز موسى گفت: همان آفریننده مشرق و مغرب (و روز و شب) است و هر چه بین اینها موجود است، اگر شما (در قدرت حق) تعقل کنید».
[2]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 15، ص 271، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417ق.
[3]. الرحمن، 17: «آن خدایى که آفریننده دو مشرق و دو مغرب است (یکى مشرق و مغرب تابستان مطلع سرطان، و یکى زمستان مطلع جدى)».
[4]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 23، ص 120 – 121، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش.
[5]. فضل الله، سید محمد حسین، تفسیر من وحی القرآن، ج 21، ص 309، دار الملاک للطباعة و النشر، بیروت، چاپ دوم، 1419ق.
[6]. معارج، 40: «به پروردگار مشرق‏ها و مغرب‏ها سوگند که ما تواناییم».
[7]. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 30، ص 647، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، 1420ق.
[8]. طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج علی أهل اللجاج، محقق و مصحح: خرسان، محمد باقر، ج 1، ص 259، نشر مرتضی، مشهد، چاپ اول، 1403ق؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 10، ص 122، مؤسسة الطبع و النشر، بیروت، چاپ اول، 1410ق.
[9]. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، تحقیق: موسوی جزایری، سید طیب، ج 2، ص 344، دار الکتاب، قم، چاپ چهارم، 1367ش.
[10]. مفاتیح الغیب، ج‏30، ص 647.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    797054 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    759109 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    683247 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    660368 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    649618 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    602141 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580447 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    568810 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565359 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564663 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...