جستجوی پیشرفته
بازدید
22944
آخرین بروزرسانی: 1393/04/09
خلاصه پرسش
هنگامی که پیامبر خدا(ص) با دریافت وحی در مورد تغییر قبله، در میان نماز جهت خویش را تغییر دادند؛ تغییر جهت مأمومان چگونه رُخ داد؟
پرسش
پیامبر خدا(ص) در تغییر قبله در مسجد ذو قبلتین چند درجه چرخید؟ بعضی می‌گویند 180 درجه، اگر این درست باشد مأمومین پیامبر جلوی پیامبر قرار می‌گیرند در چرخشی که در نماز رخ می‌دهد و پیامبر در پشت مأمومین، این مشکل چطور حل شد؟ چرا اصلاً این تغییر قبله در وسط نماز انجام شد و چرا بعد از اتمام نماز انجام نشد تا این مشکل پیش نیاید؟
پاسخ اجمالی
با توجه به وضعیت جغرافیایی، برای ساکنان شهر مدینه، تغییر قبله از بیت المقدس به سوی کعبه، تغییری در حدود 180 درجه خواهد بود.
از طرفی نقل است که صورت پیامبر اسلام(ص) توسط جبرئیل تغییر جهت داده شده و در جهت مقابل آن؛ یعنی پشت به بیت المقدس و رو به بیت الله الحرام و در سمت دیگر مسجد قرار گرفت.
شیخ صدوق(ره) می‌گوید: رسول خدا(ص) پس از بعثت، سیزده سال در مکّه معظّمه بود و به سوى بیت المقدّس نماز می‌گزارد و همچنین نوزده ماه در مدینه به همین روش بود. به همین دلیل، یهودیان پیامبر خدا را مورد سرزنش قرار داده و می‌گفتند: تو در قبله از ما پیروی می‌کنی!
تو با این‌که مدّعى پیامبرى و آئین نوینى هستى باز رو به قبله ما عبادت می‌کنى!
رسول خدا(ص) از این خرده­گیری اندوهگین شد، و چون پاره‌اى از شب گذشت از خانه بیرون آمده، و به گوشه‌های آسمان می‌نگریست [گویى به دنبال گم‌شده‌اى می‌گردد یا انتظار حکم تازه‌اى را می‌کشد] و وقتی صبح فرا رسید نماز صبح را بجا آورد، در نماز ظهر نیز بعد از آنکه آن‌حضرت دو رکعت را خوانده بود، جبرئیل(ع) نزد ایشان آمده و این آیه را آورد:
«قَدْ نَرى‏ تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّماءِ فَلَنُوَلِّیَنَّکَ قِبْلَةً تَرْضاها فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ»؛[1]
ما دیده نگرانت به سوی آسمان را نیک می‌بینیم! پس تو را به سمت قبله‌اى که بدان خشنود شوى برخواهیم گرداند؛ پس روى خود را به سوى مسجدالحرام کن.
آن‌گاه جبرئیل دست آن‌حضرت را گرفته و او را به جانب کعبه گردانید و آنان که پشت سر پیامبر نماز می‌گزاردند، روی خویش را به جانب کعبه گردانیدند به گونه‌اى که مردان در جاى زنان قرار گرفتند و زنان در جاى مردان، و ابتداى نماز پیامبر رو به بیت المقدّس داشت و آخر نماز رو به کعبه، پس این خبر به مسجدى در مدینه رسید و مردمى که در آن مسجد بودند دو رکعت از نماز عصر را خوانده بودند ایشان نیز رو به سوى کعبه کردند و ابتداى نماز ایشان به سوى بیت المقدّس و آخر نمازشان به سوى کعبه بود، پس آن مسجد را مسجد قبلتین (مسجد دو قبله) نامیدند.[2]
گفتنی است؛ درباره جمله «مردان در جاى زنان قرار گرفتند و زنان در جاى مردان» (قام الرجال مقام النساء و النساء مقام الرجال) احتمالاتی داده شده است؛ مانند:
1. این جمله؛ مستلزم آن است که پیامبر(ص) در حال نماز با مردها حرکت کرده و در جایگاه بانوان مستقر شوند و همچنین بانوان نیز با حرکت خویش، خود را در جایگاه مردان قرار دهند تا تقدم مردان بر زنان محفوظ بماند و این اشکالی ندارد؛ چون راه رفتن در حال نماز در بعض موارد ضروری تجویز شده است.[3]
2. شاید پیامبر خدا(ص) همراه جبرئیل به گوشه دیگری در مسجد رفته و نمازگزاران – چه آقایان و چه بانوان - هم در حال نماز حرکت کردند تا هر کدام از زنان و مردان‏ در جایگاه جدیدی قرار گرفتند. این مطلب دلالت دارد که این جابه‌جایى و حرکت در نماز، چون به فرمان خداوند و اجراى دستور الهى بود، اشکالى در نماز پیش نیاورد. البته این تسامح اختصاص به همین نماز داشته است و هیچ‌یک از نمازهاى دیگر را دربرنمی‌گیرد.[4]
3 . و در نهایت، شاید به صورت کاملاً استثنایی و تنها در این نماز، زنان مقدم شده و مردان پشت سر آنان قرار گرفته و پیامبر(ص) نیز در نقطه انتهایی جمعیت قرار گرفتند. به عبارتی همگان، بدون آنکه گامی بردارند، به همراه هم جهت قبله را تغییر دادند.
 

[1]. بقره، 144.
[2]. «وَ صَلَّى رَسُولُ اللَّهِ(ص) إِلَى الْبَیْتِ الْمُقَدَّسِ بَعْدَ النُّبُوَّةِ ثَلَاثَ عَشْرَةَ سَنَةً بِمَکَّةَ- وَ تِسْعَةَ عَشَرَ شَهْراً بِالْمَدِینَةِ ثُمَّ عَیَّرَتْهُ الْیَهُودُ فَقَالُوا لَهُ إِنَّکَ تَابِعٌ لِقِبْلَتِنَا فَاغْتَمَّ لِذَلِکَ غَمّاً شَدِیداً فَلَمَّا کَانَ فِی بَعْضِ اللَّیْلِ خَرَجَ ص یُقَلِّبُ وَجْهَهُ فِی آفَاقِ السَّمَاءِ فَلَمَّا أَصْبَحَ صَلَّى الْغَدَاةَ فَلَمَّا صَلَّى مِنَ الظُّهْرِ رَکْعَتَیْنِ جَاءَهُ جَبْرَئِیلُ ع فَقَالَ لَهُ- قَدْ نَرى‏ تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّماءِ فَلَنُوَلِّیَنَّکَ قِبْلَةً تَرْضاها فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ‏ الْآیَةَ ثُمَّ أَخَذَ بِیَدِ النَّبِیِّ ص فَحَوَّلَ وَجْهَهُ إِلَى الْکَعْبَةِ وَ حَوَّلَ مَنْ خَلْفَهُ وُجُوهَهُمْ حَتَّى قَامَ الرِّجَالُ مَقَامَ النِّسَاءِ وَ النِّسَاءُ مَقَامَ الرِّجَالِ فَکَانَ أَوَّلُ صَلَاتِهِ إِلَى بَیْتِ الْمَقْدِسِ وَ آخِرُهَا إِلَى الْکَعْبَةِ وَ بَلَغَ الْخَبَرُ مَسْجِداً بِالْمَدِینَةِ وَ قَدْ صَلَّى أَهْلُهُ مِنَ الْعَصْرِ رَکْعَتَیْنِ فَحَوَّلُوا نَحْوَ الْکَعْبَةِ فَکَانَتْ أَوَّلُ صَلَاتِهِمْ إِلَى بَیْتِ الْمَقْدِسِ وَ آخِرُهَا إِلَى الْکَعْبَةِ فَسُمِّیَ ذَلِکَ الْمَسْجِدُ مَسْجِدَ الْقِبْلَتَیْنِ»؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ‏1، ص 274 و 275، قم، دفتر نشر اسلامی، چاپ دوم، 1404ق.‏
[3]. ر.ک: مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏81، ص 39 (در پاورقی)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق؛ منتظری، حسین على، رساله استفتاءات‌، ج 1، ص 46، قم، چاپ اول.
[4]. عاملی، جعفر مرتضی‏، الصحیح من سیرة النبی الأعظم‏، ج ‏5، ص 336، قم، دار الحدیث‏، چاپ اول، 1426ق.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا «اخلاق فضیلت» ارتباطی با «فضیلت‌مندی» به معنای دینی آن دارد؟
    5977 انسان شناسی 1396/11/03
    اخلاق فضیلت، به عنوان شاخه‌ای از اخلاق هنجاری،[1] بر رفتار فضیلت‌مندانه با دیدگاهی غایت‌اندیشانه و کمال‌طلبانه تأکید دارد و در آن تلاش می‌شود مبنایی عقلانی و کامل برای گزاره‌ها و کنش‌های رفتاری وضع شود که مبتنی بر سعادت‌محوری با توجه به «خیر» است.
  • «ضروری دین» و «ضروری مذهب» یعنی چه؟
    1467 1402/06/21
    در پاسخ به این پرسش، توضیح مختصری در مورد این دو اصطلاح که کاربرد فراوانی در متون اسلامی دارد، ارائه می‌کنیم:ضروری دین: آنچه تمام فرقه‌ها و گروه‌های اسلامى آن‌‏را جزو آموزه‌های قطعی و تردیدناپذیر دین اسلام می‌دانند؛ ضروری دین نامیده می‌شود. اموری مانند توحید و یگانگی پروردگار، ...
  • فلسفه انفاق به فقیران چیست؟
    17933 تفسیر 1389/03/05
    گاهی گفته می‌شود: اگر فلانى فقیر است لابد کارى کرده که خدا می‌خواهد فقیر بماند، و اگر ما غنى هستیم لابد عملى انجام داده‌ایم که مشمول لطف خدا شده‌ایم، بنابراین نه فقر آنها و نه غناى ما هیچ‌کدام بی‌حکمت نیست! در حالی که دستور الهی به انفاق به ...
  • آیا ارتباط جنسی جن‌ها برای زاد و ولد مثل انسان‌ها است؟
    89185 تفسیر 1391/11/03
    از آیات متعدد قرآن کریم، استفاده می‌شود که، جنّیان چون انسان‌ها با یکدیگر سخن می‌گویند و یکدیگر را به نیکوکارى دعوت کرده و از عذاب خدا می‌ترسانند. همچنین همانند انسان‌ها تکلیف، زندگی، مرگ و عقاب و ثواب دارند. اما این‌که تکثیر و زاد و ولد جنّیان چگونه است ...
  • آیا دعای نوری که بر روی کفن می‌نویسند، دارای سند معتبر است؟
    32609 درایه الحدیث 1392/06/14
    آنچه با عنوان «دعای نور» در برخی سایت‌های اینترنتی آمده، در منابع حدیثی و ادعیه یافت نشد، بلکه آنچه سفارش شده که بر روی کفن نوشته شود، «دعای جوشن کبیر» است که سید ابن طاوس و دیگران از پیامبر اکرم(ص) و امام کاظم(ع) نقل کرده‌اند و فقها نیز ...
  • آیا علت انکار خدا نارسائی در دلایل اثبات خداست؟
    14477 Islamic Philosophy 1390/09/05
    این حقیقت که انبیای الاهی با همه حکمت و براهین قاطع خود، باز هم مورد انکار افراد کافر در زمان خود قرار گرفته اند، نشانگر عناد منکران است؛ چرا که نمی خواهند حق را تصدیق کنند، نه این که دلایل کافی ارائه نشده، یا دلایل منکران همگی رد نشده ...
  • آیا باید در ازدواج موقت عده نگه داشت؟ آیا زنان فاحشه هم باید عده نگه بدارند؟
    62475 Laws and Jurisprudence 1387/04/30
    زن (غیر باکره) که به خاطر طلاق یا مرگ همسر، از او جدا شد، حتما باید عدّه نگه دارد (مگر این که یائسه باشد) و در زمان عده، نمی تواند به عقد دیگری در آید. حال اگر زن بگوید عدّه‏ام تمام شده است، با دو شرط از او قبول مى‏شود:
  • کسی که نمی دانسته سیگار روزه را باطل می کند، روزه هایی که با کشیدن سیگار گرفته، علاوه بر قضا کفاره هم دارد یا نه؟
    66938 Laws and Jurisprudence 1387/06/23
    نظرحضرت امام خمینی (ره) و سایر مراجع معظم تقلید این است که:"اگر (روزه دار) به واسطه ندانستن مسئله کارى انجام دهد که روزه را باطل مى‏کند، چنانچه مى‏توانسته مسئله را یاد بگیرد، بنابر احتیاط واجب کفاره بر او ثابت مى‏شود و اگر نمى‏توانسته مسئله را یاد بگیرد، یا اصلًا ملتفت ...
  • آیا با وجود فقیر، می‌توان زکات فطره را جهت سایر موارد پرداخت کرد؟
    13847 زکات فطره 1393/05/06
    فطریه را می‌توان در یکی از هشت موردی که در بحث زکات مال بیان می‌شود مصرف نمود (که جهت اطلاع از آن می‌توانید به نمایه 6221 (موارد مصرف زکات) مراجعه نمایید)، ولى احتیاط مستحبّ[1] آن است که فقط به فقراى شیعه پرداخت شود.
  • «العلّة تعمّم و تخصص» به چه معنا است؟
    12958 مبانی فقهی و اصولی 1392/08/21
    عبارت «العلة تعمم و تخصص»؛ اصطلاحی مرتبط با علم اصول فقه است؛ اگرچه در دیگر علوم و حتی در بیانات عرفی نیز به کار گرفته می‌شود. اگر حکمی بیان شود که علت واقعی نیز در آن آمده باشد، می‌توان با توجه به علت ذکر شده، موارد مشابهی که ...

پربازدیدترین ها