جستجوی پیشرفته
بازدید
12384
آخرین بروزرسانی: 1395/08/14
خلاصه پرسش
روایتی دیدم که بر اساس آن، پیامبر(ص) با زدن زن توسط شوهرش مخالف بود، اما آیه‌ای بر خلاف نظر حضرتشان نازل شد و زدن همسر را مجاز اعلام کرد! نظرتان در مورد این روایت چیست؟
پرسش
ترجمه‌ی صحیح این حدیث و بررسی سندیت آن را می‌خواستم، باتشکر عن علی علیه السلام ، قال: أتى النبی صلى الله علیه وآله رجل من الانصار بابنة له، فقال: یا رسول الله، ان زوجها فلان بن فلان الانصاری، وإنه ضربها فأثر فی وجهها، فقال رسول الله صلى الله علیه وآله : لیس ذلک لک، فأنزل الله عزوجل: الرجال قوامون على النساء بما فضل الله به بعضهم على بعض وبما انفقوا من أموالهم أی قوامون على النساء فی الادب، فقال رسول الله صلى الله علیه وآله : أردت أمرا وأراد الله غیره مستدرک‌ الوسائل، ج 14، ص 260
پاسخ اجمالی
همان‌گونه که در پرسش بدان اشاره شد، در برخی منابع، روایتی به نقل از امام علی(ع) وجود دارد که به چنین ماجرایی با اختلاف و تشویش در برخی الفاظ می‌پردازد. قبل از هر چیز به ترجمه این روایت طبق یکی از نسخه‌ها می‌پردازیم:
امام على(ع) فرمود: «مردی از انصار در حالى‌که دخترش را همراه خود داشت، نزد پیامبر(ص) آمد و گفت: اى رسول خدا! شوهر این دختر - که فلانى پسر فلانى از انصار است - او را تا اندازه‌ای کتک زده که اثرش در صورت فرزندم باقى مانده است! پس برای دخترم از او قصاص کن،[برخی نسخه‌ها: من برای دخترم قصاص کردم] رسول خدا فرمود: "این کار در اختیار تو است)یعنی حق داری که او را قصاص کرده و یا درخواست قصاص کنی!)"، بعد از مدّتی خداوند این آیه را نازل کرد: "الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساء...؛[1] یعنی مردان بر زنان سرپرستى دارند(ادبشان بر عهده آنان است).... پس از نزول این آیه، پیامبر(ص) فرمود: " نظر من چیزی بود، اما پروردگارم چیز دیگرى را اراده فرمود"».[2]
درباره سند و محتوای این روایت به نکاتی اشاره می‌شود:
1. این روایت در چند منبع حدیثی با اختلاف در برخی الفاظ نقل شده است؛ و این اختلاف در الفاظ به‌گونه‌ای تشویش و اضطراب در متن دارد که در ترجمه و مفهوم روایت تأثیر دارند. ظاهراً اولین منبع شیعی که این روایت را نقل کرده است؛ کتاب «الجعفریات» (قرن چهارم) باشد.[3] اما در این کتاب عبارت «لَیْسَ ذَلِکَ لَک‏» (این کار در اختیار تو نیست) به‌جای «ذلک لک»(این کار در اختیار تو است) آمده است! روشن است که این دو عبارت دو نتیجه را در پی دارد؛ یکی این‌که پیامبر(ص) موافق قصاص نبودند و دیگر این‌که موافق قصاص بودند. در صورت اول؛ کلام پیامبر با آیه شریفه منافات ندارد، اما بر اساس عبارت دوم، نظر پیامبر با محتوای آیه بعد از نزول منافات داشته است.
همچنین بنابر عبارت اول؛ «اردتَ امراً»(به فتح «ت» در «اردت») درست است تا معنا پیدا کند؛ یعنی پیامبر پدر دختر را مورد خطاب قرار می‌دهند. ولی مطابق عبارت دوم؛ «اردتُ امراً» (به ضمّ «ت») درست است؛ یعنی سخن پیامبر ناظر به خودشان است: «من چیزی را اراده کردم».
به همین جهات است که برخی از فقهای بزرگ درباره محتوای روایت مورد پرسش گفته‌اند: متن روایت دارای نوعی تشویش و اضطراب است و گویا کلماتی حذف شده است.[4]
2. هر چند روایات «الجعفریات» میان خاصه و عامه مشهور است[5] و نویسنده آن محمد بن محمد بن اشعث، ثقه و مورد اطمینان است؛[6] اما حدیث مورد پرسش؛ از لحاظ محتوا با دیگر روایاتی که درباره شیوه تأدیب زنان خطاکار نقل شده، همخوانی ندارد؛ مانند این روایت: پیامبر اسلام(ص) فرمودند:‌ «...خداوند به شما حق داده بر آنها سخت بگیرید، در بستر از آنان کناره‌گیرى کنید [و اگر این واکنش ملایم سودمند نیفتاد] آنها را با زدن، نه چندان دردناک تنبیه کنید(تَضْرِبُوهُنَّ ضَرْباً غَیْرَ مُبَرِّح‏). اگر پذیرفتند و گردن نهادند خوراک و پوشش معمول و متعارف آنها به عهده شما است. زنان امانت خدایند در دست شما، به حکم قرآن کام گرفتن از آنها را بر خود حلال کرده‌اید، پس درباره آنان از خدا بترسید و خیراندیشى مرا در حق آنها بپذیرید».[7]
3. این روایت و روایات مشابه ناظر به آن است که حتی با پذیرش تأدیب و زدن زنان توسط شوهرانشان، این زدن نباید تا اندازه‌ای باشد که مستوجب دیه و یا قصاص شود. احتمالاً به همین دلیل فقها در بحث «تأدیب النساء» به این روایت اصلاً اعتنایی نکرده‌اند و آن‌را خبری شاذ[8] دانسته‌اند.
برای آگاهی بیشتر درباره آیه شریفه و دیگر مباحث مربوطه نمایه‌های زیر را مطالعه کنید:
«قرآن و قوامیت مردان بر زنان»، سؤال 267
«کتک زدن زنان»، سؤال 5216
«برتری مردان نسبت به زنان در برخی جنبه‌ها»، سؤال 6580.
 
 

[1]. نساء، 34.
[2]. ابن حیون مغربی، نعمان بن محمد، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، ج ‏2، ص 217، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ دوم، 1385ق؛ راوندى کاشانى، فضل الله بن على‏، النوادر، محقق، صادقى اردستانى، احمد، ص 38، قم، دار الکتاب‏، چاپ اول‏، بی‌تا.
[3]. ابن اشعث، محمد بن محمد، الجعفریات(الأشعثیات)، ص 107، تهران، مکتبة النینوى الحدیثة، چاپ اول‏، بی‌تا؛ 
[4]. بروجردی، حسین، جامع أحادیث الشیعة، ج ‏25، ص 568، تهران، فرهنگ سبز، چاپ اول‏، 1386ش.
[5]. الجعفریات (الأشعثیات)، مقدمه محقق، ص 4؛ مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏، بحار الأنوار، ج ‏102، ص 72، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، چاپ دوم‏، 1403ق. 
[6]. نجاشی، احمد بن على‏، رجال النجاشی، ص 379، قم، مؤسسة النشر الاسلامی‏، چاپ ششم‏، 1365ش؛ حلی، حسن بن علیّ بن داود، الرجال، محقق، بحرالعلوم، محمدصادق‏، ص 333، دانشگاه تهران‏، چاپ اول‏، 1342ش.
[7]. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول(ص)، محقق، غفاری، علی اکبر، ص 33 – 34، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1404ق.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا «اخلاق فضیلت» ارتباطی با «فضیلت‌مندی» به معنای دینی آن دارد؟
    5977 انسان شناسی 1396/11/03
    اخلاق فضیلت، به عنوان شاخه‌ای از اخلاق هنجاری،[1] بر رفتار فضیلت‌مندانه با دیدگاهی غایت‌اندیشانه و کمال‌طلبانه تأکید دارد و در آن تلاش می‌شود مبنایی عقلانی و کامل برای گزاره‌ها و کنش‌های رفتاری وضع شود که مبتنی بر سعادت‌محوری با توجه به «خیر» است.
  • «ضروری دین» و «ضروری مذهب» یعنی چه؟
    1467 1402/06/21
    در پاسخ به این پرسش، توضیح مختصری در مورد این دو اصطلاح که کاربرد فراوانی در متون اسلامی دارد، ارائه می‌کنیم:ضروری دین: آنچه تمام فرقه‌ها و گروه‌های اسلامى آن‌‏را جزو آموزه‌های قطعی و تردیدناپذیر دین اسلام می‌دانند؛ ضروری دین نامیده می‌شود. اموری مانند توحید و یگانگی پروردگار، ...
  • فلسفه انفاق به فقیران چیست؟
    17933 تفسیر 1389/03/05
    گاهی گفته می‌شود: اگر فلانى فقیر است لابد کارى کرده که خدا می‌خواهد فقیر بماند، و اگر ما غنى هستیم لابد عملى انجام داده‌ایم که مشمول لطف خدا شده‌ایم، بنابراین نه فقر آنها و نه غناى ما هیچ‌کدام بی‌حکمت نیست! در حالی که دستور الهی به انفاق به ...
  • آیا ارتباط جنسی جن‌ها برای زاد و ولد مثل انسان‌ها است؟
    89185 تفسیر 1391/11/03
    از آیات متعدد قرآن کریم، استفاده می‌شود که، جنّیان چون انسان‌ها با یکدیگر سخن می‌گویند و یکدیگر را به نیکوکارى دعوت کرده و از عذاب خدا می‌ترسانند. همچنین همانند انسان‌ها تکلیف، زندگی، مرگ و عقاب و ثواب دارند. اما این‌که تکثیر و زاد و ولد جنّیان چگونه است ...
  • آیا دعای نوری که بر روی کفن می‌نویسند، دارای سند معتبر است؟
    32609 درایه الحدیث 1392/06/14
    آنچه با عنوان «دعای نور» در برخی سایت‌های اینترنتی آمده، در منابع حدیثی و ادعیه یافت نشد، بلکه آنچه سفارش شده که بر روی کفن نوشته شود، «دعای جوشن کبیر» است که سید ابن طاوس و دیگران از پیامبر اکرم(ص) و امام کاظم(ع) نقل کرده‌اند و فقها نیز ...
  • آیا علت انکار خدا نارسائی در دلایل اثبات خداست؟
    14477 Islamic Philosophy 1390/09/05
    این حقیقت که انبیای الاهی با همه حکمت و براهین قاطع خود، باز هم مورد انکار افراد کافر در زمان خود قرار گرفته اند، نشانگر عناد منکران است؛ چرا که نمی خواهند حق را تصدیق کنند، نه این که دلایل کافی ارائه نشده، یا دلایل منکران همگی رد نشده ...
  • آیا باید در ازدواج موقت عده نگه داشت؟ آیا زنان فاحشه هم باید عده نگه بدارند؟
    62475 Laws and Jurisprudence 1387/04/30
    زن (غیر باکره) که به خاطر طلاق یا مرگ همسر، از او جدا شد، حتما باید عدّه نگه دارد (مگر این که یائسه باشد) و در زمان عده، نمی تواند به عقد دیگری در آید. حال اگر زن بگوید عدّه‏ام تمام شده است، با دو شرط از او قبول مى‏شود:
  • کسی که نمی دانسته سیگار روزه را باطل می کند، روزه هایی که با کشیدن سیگار گرفته، علاوه بر قضا کفاره هم دارد یا نه؟
    66938 Laws and Jurisprudence 1387/06/23
    نظرحضرت امام خمینی (ره) و سایر مراجع معظم تقلید این است که:"اگر (روزه دار) به واسطه ندانستن مسئله کارى انجام دهد که روزه را باطل مى‏کند، چنانچه مى‏توانسته مسئله را یاد بگیرد، بنابر احتیاط واجب کفاره بر او ثابت مى‏شود و اگر نمى‏توانسته مسئله را یاد بگیرد، یا اصلًا ملتفت ...
  • آیا با وجود فقیر، می‌توان زکات فطره را جهت سایر موارد پرداخت کرد؟
    13847 زکات فطره 1393/05/06
    فطریه را می‌توان در یکی از هشت موردی که در بحث زکات مال بیان می‌شود مصرف نمود (که جهت اطلاع از آن می‌توانید به نمایه 6221 (موارد مصرف زکات) مراجعه نمایید)، ولى احتیاط مستحبّ[1] آن است که فقط به فقراى شیعه پرداخت شود.
  • «العلّة تعمّم و تخصص» به چه معنا است؟
    12958 مبانی فقهی و اصولی 1392/08/21
    عبارت «العلة تعمم و تخصص»؛ اصطلاحی مرتبط با علم اصول فقه است؛ اگرچه در دیگر علوم و حتی در بیانات عرفی نیز به کار گرفته می‌شود. اگر حکمی بیان شود که علت واقعی نیز در آن آمده باشد، می‌توان با توجه به علت ذکر شده، موارد مشابهی که ...

پربازدیدترین ها