برابر روایات، نمازهای نافله مانند سدی هستند که از نمازهای واجب محافظت می کنند یا موجب جبران نقائص نماز می گردند.

امام سجاد (ع) فرمودند: «حق تعالی تدارک خواهد فرمود نقصان نمازهایتان را به نمازهای نافله».[1]

البته برخی از نمازهای مستحبی اثرات مخصوص به خود نیز دارند مانند نماز شب که خواص متعددی در روایات برای آن بیان شده مانند تقویت ایمان و انس به خداوند، زیادی روزی، زیبایی چهره و... .

یا نماز جعفر طیار که برای برآورده شدن حاجت یا رفع مشکل خوانده می شود یا نماز شکر که موجب ازدیاد نعمت می گردد و طریقه بهره برداری کامل از نوافل همان شیوه ای است که خود معصومین (ع) به نسبت به انجام نوافل دستور داده اند، یعنی به هیچ وجه کمترین تغییری در آن ایجاد نکنیم.

خواندن نوافل باعث ایجاد آمادگی برای خواندن نمازهای واجب می گردد و رغبت بیشتری نسبت به ادای فرایض و نمازهای واجب در انسان ایجاد می کند.

مهمترین اثر نافله آن چیزی است که در حدیثی به نام حدیث قرب نوافل آمده است: راوی از حضرت صادق (ع) و ایشان از جد بزرگوار خود پیامبر (ص) و پیامبر (ص) از خداوند عزوجل چنین نقل می کند: "به درستی که بنده من با نافله و کارهای مستحبی قرب را می جوید تا این که او را دوست بدارم و هنگامی که او را دوست داشتم گوش او می شوم که با آن می شنود و چشم او می شوم که با آن می بیند و زبان او می گردم که با آن سخن می گوید ...". [2]

یعنی نوافل انسان را به مقام قرب حق و خلافت الهی می رساند و صفات و کمالات حق را در انسان ظاهر و آشکار می سازد و به طور خلاصه انسان خداگونه می گردد و این نهایت قرب انسان است که در پرتو نوافل نصیب انسان می گردد.

نمازهای مستحبی (نافله) به صورت دو رکعت، دو رکعت و هر دو رکعت با یک تشهد و سلام خوانده می شود، مگر در مورد نماز مخصوصی دلیل داشته باشیم که به صورت دیگر خوانده شود؛ مثل نماز وتر که یک رکعتی است و نمازی که در شب عید غدیر خوانده می شود که دوازده رکعت است. هر دو رکعت یک تشهد دارد و در پایان رکعت دوازدهم باید سلام داد.[3]"نمازهای نافله را می‌شود نشسته خواند ولی بهتر است دو رکعت نماز نافله نشسته را یک رکعت حساب کند، مثلًا کسی که می‌خواهد نافله ظهر را که هشت رکعت است نشسته بخواند، بهتر است شانزده رکعت بخواند و اگر می‌خواهد نماز وتر را نشسته بخواند، دو نماز یک رکعتی نشسته بخواند." [4]

وقت نمازهای نوافل یومیه:

نافله‌ی نماز ظهر پیش از نماز ظهر خوانده می‌شود و وقت آن از ابتدای ظهر آغاز می‌گردد و تا زمانی ادامه دارد که سایه‌ی شاخص -که پس از ظهر پدیدار می‌شود- به اندازه‌ی دو هفتم طول آن برسد؛ [این زمان حدود یک ربع پس از اذان ظهر فرا می‌رسد.] برای مثال، اگر طول شاخص هفت وجب باشد، هنگامی‌که سایه‌ی پس‌ازظهر به دو وجب برسد، وقت نافله‌ی ظهر پایان می‌یابد.

نافله عصر، بین نماز ظهر و نماز عصر خوانده می‌شود و وقت آن تا زمانی است که طول سایۀ شاخص در بعد از ظهر به اندازۀ چهار هفتم طول خود شاخص بشود. [این زمان حدود نیم ساعت پس از اذان ظهر فرا می‌رسد.]

وقت نافله‌ی مغرب پس از پایان نماز مغرب آغاز می‌شود و تا زمانی ادامه دارد که سرخیِ سمت مغرب -که پس از غروب خورشید در آسمان پدیدار می‌شود -از بین برود. [این زمان حدود 45 دقیقه پس از اذان مغرب فرا می‌رسد.]

وقت نافله عشا بعد از تمام شدن نماز عشا تا نصف شب است و بهتر است بعد از نماز عشا بلا فاصله خوانده شود

نافله صبح پیش از نماز صبح خوانده می‌شود و وقت آن بعد از گذشتن از نصف شب به مقدار خواندن یازده رکعت نماز شب است، با این حال، احتیاط آن است که پیش از طلوع فجر اول [حدود 20 دقیقه قبل از اذان صبح] خوانده نشود، مگر آن‌که بلافاصله پس از پایان نافله‌ی شب انجام گیرد؛ که در این صورت مانعی ندارد. [5]

وقت نافله شب از نصف شب است تا اذان صبح و بهتر است نزدیک اذان صبح خوانده شود.

[1]. منتهى الامال، تاریخ امام سجاد(ع)، با استفاده از نرم افزار پرسمان.

[2]. اصول کافى، ج 2، ص 352، ح7.

[3]. سید بن طاوس، اقبال الاعمال، ص452، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1367.

[4]. توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏1، ص 426.

[5]. توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏1، ص 427 و 428 و  429.