جستجوی پیشرفته
بازدید
3263
آخرین بروزرسانی: 1400/03/11
خلاصه پرسش
اگر فردی پس از ارتکاب جُرمی که دارای حدّ شرعی است، دیوانه شود، آیا حکم بر او جاری می‌گردد؟ چرا؟
پرسش
با عرض سلام؛ دلیل اجرای حدود الهی پس از اینکه شخص مجنون شد چیست؟ آیا منبع فقهی دارد؟ شخصی مثلا مرتکب زنا و ... شد، حاکم رسیدگی کرده و وقتی حکم را صادر کرد، مجرم دیوانه می‌شود! حال دلیل اجرا‌شدن و یا نشدن حکم در مورد او چیست؟ آیا مواردی که جنبه‌‌ی حق الناسی دارند با جرم‌هایی که فقط حق الله هستند، متفاوت می‌باشد؟
پاسخ اجمالی

از جمله شرایط اجرای حدود در مجازات‌‌ها آن است که مجرم هنگام انجام جرم، بالغ و عاقل باشد.[1] این حکم برگرفته از برخی روایات مانند روایت ذیل است:

امام علی(ع) فرمود: «حدّ بر دیوانه اجرا نمی‌شود، مگر آن‌که عاقل شود، و بر کودک اجرا نمی‌شود، تا زمانی که بالغ شود...».[2]

بنابراین، اگر بچه‌ی نابالغ یا فردی دیوانه جُرمی انجام دهد که دارای حدّ باشد، این مجازات در مورد او اجرا نمی‌گردد. البته اگر جُرم او مربوط به حق الناس باشد، ولیّ او مورد بازخواست قرار می‌گیرد و باید جبران خسارت کند.[3]

حال اگر مُجرم، در زمان انجام جُرم، عاقل بود، اما پس از اثبات جُرم و صدور حکم، دچار جُنون شد، آیا حدّ در مورد او اجرا می‌گردد، یا به جهت عارض شدن جنون، اجرای حدّ بر او ساقط می‌شود؟

برخی از فقها معتقد به اجرا نشدن حدّ در چنین وضعیتی هستند، مگر این‌که فرد دچار دیوانگی دوره‌ای[4] شود، که لازم است اجرای حدّ در زمانی باشد که او حالت دیوانگی ندارد؛[5] و دلیل چنین حکمی این‌گونه بیان شده است که فرد دیوانه تکلیفی نداشته و اجرای حدّ بر او نیز بی‌فایده است؛ زیرا مجنون ادراکى ندارد تا اجراى حدّ سبب بازداشتن او از ارتکاب جُرم شود. ضمن این‌که ظاهر روایت امام علی(ع): «لا حدّ على المجنون حتى یفیق ...» نیز، دلیل دیگرى بر سقوط حدّ تا هوشیار شدن دیوانه می‌تواند باشد.[6]

در مقابل، عده‌ای از فقها معتقدند، با عارض شدن جنون بعد از اعلام حکم، حدّ از دیوانه ساقط نمی‌گردد.[7] این گروه معتقدند که حکم عدم اجرای حدّ در چنین حالتی، اجتهاد در مقابل نص می‌باشد؛ زیرا حدیث صحیحی وجود دارد که لزوم اجرای حدّ در چنین وضعیتی را اعلام می‌کند.[8]

 أبوعبیده می‌گوید: «امام باقر(ع) در مورد مردى که جرم دارای حدّى را مرتکب شد و هنوز حدّ بر او اجرا نشده بود که دیوانه شد، چنین فرمود: اگر هنگامى که مرتکب جرم دارای حدّ شده بود، در سلامت به سر می‌برد و علامتى از دیوانگى یا بیماری نداشت، حدّ را بر او جارى می‌کنند، و تفاوتی نمی‌کند که اکنون چگونه باشد».[9]

همچنین استصحاب وجوب حدّ و نبود دلیلى که موجب سقوط حدّ باشد، نیز دلیل دیگرى بر عدم سقوط حدّ است؛ زیرا می‌توان گفت: جنون در صورتى مانع از وجوب حدّ است که شخص در حال ارتکاب جُرم، جنون داشته باشد و چه بسا روایت نقل شده از امیرالمومنین(ع) نیز ناظر بر چنین وضعیتی باشد.[10]

 


[1]. امام خمینى، سید روح اللّٰه، تحریر الوسیلة، ج ‌2، ص 456، م 4، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول، بی‌تا.

[2]. «قَالَ عَلِی ع لَا حَدَّ عَلَى مَجْنُونٍ حَتَّى یفِیقَ وَ لَا عَلَى الصَّبِی حَتَّى یدْرِک..». شیخ صدوق، محمّد بن على بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، ج ‌4، ص 51، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، 1413ق.

[3]. ر. ک: نمایه 36139 (تلف شدن مال از سوی سفیه یا مجنون).

[4]. دیوانه‌‌ای که جنون او همیشگی نبوده و گاهی اوقات به آن مبتلا می‌شود. 

[5]. منتظری نجف‌آبادى، حسین على، رساله استفتاءات، ج ‌2، ص 519، س 2501، قم، چاپ اول، بی‌تا؛ جمعى از مؤلفان، مجله فقه اهل‌بیت(ع)، ج ‌54، ص 68، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى، چاپ اول، بی‌تا.

[6]. ر. ک: اردبیلى، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، ج ‌13، ص 81، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، 1403ق.

[7]. شیخ طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، ص 702، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، 1400ق؛ علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، ج ‌3، ص 533، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، 1413ق.

[8]. گلپایگانى، سید محمد رضا موسوى، الدر المنضود فی أحکام الحدود، ج ‌2، ص 369، قم، دار القرآن الکریم، چاپ اول، 1412ق.

[9]. «عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ(ع) فِی رَجُلٍ وَجَبَ عَلَیهِ حَدٌّ فَلَمْ یضْرَبْ حَتَّى خُولِطَ فَقَالَ إِنْ کانَ أَوْجَبَ عَلَى نَفْسِهِ الْحَدَّ وَ هُوَ صَحِیحٌ لَا عِلَّةَ بِهِ مِنْ ذَهَابِ عَقْلٍ أُقِیمَ عَلَیهِ الْحَدُّ کائِناً مَا کانَ‌». من لا یحضره الفقیه، ج‌4، ص 42، ح 5046.

[10]. ر. ک: مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، ج ‌13، ص 81.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها