«ابراهیم» نامی غیر عربی است،[1] اگرچه برخی معنای آن‌را «أب راحم»، «پدر رحم‌کننده» دانسته‌اند.[2] بعضی نیز معتقدند که این اسم، مرکب از واژه «براء» یا «برء» و یا «براءه» با واژه «هیمان» یا «وهم» و یا «همه» است و معنای آن «برئ من دون الله فهام قلبه بذکره»؛(از غیر خدا دور است و قلب او مشغول به ذکر خدا است) می‌باشد.[3]

در کتاب‌های لغت و تاریخ این واژه به صورت‌های مختلفی؛ مانند: «ابراهوم»، «ابرهم»،[4] «إبْرَاهَامُ»، «إبْرَاهَمُ‏»، «إبْرَاهِمُ‏» نوشته شده است.[5] جمع این واژه به صورت «أباره»، «أباریه»، «أبارمه»، «أبارهة»، «براهم»، «براهیم»، «براهمة» و «براه»،[6] و تصغیر آن «بریه»، «بریهیم»[7] و یا «أبیره» است.[8]

گفته می‌شود شکل‌های‌ «ا - با - را – ما»؛ «ا - بام‌ - را – ما»؛ «اب‌ - را – مو»؛ «اب‌ - را – ما» در کتیبه‌های‌ بابلی‌ و آشوری و شکل‌های «ا - با - ام‌ - را – ما»؛ «ا - با - ام‌ - را - ام‌» در کتیبه‌های‌ اکدی‌ دیده‌ شده‌ است‌.[9]

گفتنی است؛ حتی اگر فرض را بر آن بگذاریم که هیچ کتاب تاریخی غیر آسمانی به وجود حضرت ابراهیم(ع) اشاره نکرده باشد، اما تردیدی وجود ندارد که عهد عتیق - صرف نظر از آن‌که چه مقدار از آن‌را می‌توان کتابی آسمانی دانست - از مهم‌ترین منابع قابل استناد تاریخی است و همین‌که در این کتاب - و نیز در عهد جدید و قرآن - به نام این پیامبر و زندگی او پرداخته شده است برای اثبات وجود چنین فردی کافی است. اگر یک ماتریالیست و فردی که به خدا و وحی اعتقاد ندارد، عهد عتیق را کتابی آسمانی نداند، اما چگونه او می‌تواند کتاب‌های دیگری که هم‌زمان و هم‌طراز اویند را به عنوان منبع قابل استناد تاریخی پذیرفته، اما این کتاب را حتی به عنوان یک منبع تاریخی نپذیرد؟![10]

[1]. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة)، محقق، مصحح، عطار، احمد عبد الغفور، دار العلم للملایین، بیروت، چاپ اول، 1410ق.ج‏5، ص: 1871

[2]. صالحی دمشقی‏، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، ج 1، ص 305، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1414ق.

[3]. همان، ج ‏1، ص 306.

[4]. همان.

[5]. الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة)، ج 5، ص 1871.

[6]. سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، ج 1، ص 306.

[7]. همان.

[8]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، محقق، مصحح، میر دامادی، جمال الدین،‏ ج 12، ص 48، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.

[9]. ر. ک : سایت اسلام پدیا، مدخل ابراهیم(ع).

[10]. «فرازهای مهمّ زندگانی حضرت ابراهیم (ع)»، 12146؛ «کتاب حضرت ابراهیم»، 3110؛ «حضرت ابراهیم(ع) و مقام امامت»، 49117؛ «زندگی هاجر براساس قرآن و تورات»، 57142.