آثار و برکات وحدت میان مسلمانان[1] از نظر عقلی روشن است؛ به بیان برخی از محققان «با تمام گفت‌وگوهایى که در باره اثر اعجاز آمیز اتحاد در پیشرفت اهداف اجتماعى و سربلندى اجتماعات گفته شده است، می‌توان گفت هنوز اثر واقعى آن شناخته نشده است. امروز سدهاى عظیمى در نقاط مختلف جهان برپا شده است که مبدأ تولید بزرگ‌ترین نیروهاى صنعتى است و سرزمین‌هاى وسیعى را زیر پوشش آبیارى و روشنایى خود قرار داده است. اگر درست فکر کنیم می‌بینیم این قدرت عظیم چیزى جز نتیجه بهم پیوستن قدرت‌هاى ناچیز دانه‌‏هاى باران نیست و آن‌گاه به اهمیت اتحاد و کوشش‏‌هاى دسته جمعى انسان‌ها پی خواهیم برد».[2]
از نظر فیلسوفان الهی وحدت منشأ قدرت است؛ هر چیزی که وحدتش قوی‌‌تر باشد، قدرتش بیشتر است و نشانه‌ی آن است که از مرتبه‌ی بالاتری از وجود برخوردار است.[3]
در فرهنگ اسلامی نیز به آثار وحدت اسلامی پرداخته شده است؛ قرآن کریم گاهی به صورت کلی و اجمالی دستور به وحدت مسلمانان می‌دهد و می‌فرماید: «و همگى به ریسمان خدا [قرآن و اسلام، و هرگونه وسیله وحدت‏]، چنگ زنید، و پراکنده نشوید؛ و نعمت (بزرگِ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دل‌هاى شما، الفت ایجاد کرد، و به برکتِ نعمتِ او، برادر شدید! و شما بر لبِ حفره‏‌اى از آتش بودید، خدا شما را از آن نجات داد. این چنین، خداوند آیات خود را براى شما آشکار می‌سازد شاید پذیراى هدایت شوید».[4]
نکته‌ی جالب این‌که در این آیه شریفه برای دعوت به وحدت فرموده است به ریسمان الهی(حبل اللَّه) چنگ بزنید؛ منظور از ریسمان الهى هرگونه وسیله ارتباط با ذات پاک خداوند است، خواه این وسیله، اسلام باشد، یا قرآن، یا پیامبر و اهل بیت او.[5] در این تعبیر علاوه بر این‌که محور وحدت اسلامی بیان شده ‌است، به بنیادی بودن آن نیز اشاره می‌کند که وحدت اسلامی مبتنی بر مبانی محکم است.
خداوند در آیه‌ی دیگری برای بیان فواید وحدت- از باب این‌که اشیاء به اضدادشان بهتر شناخته می‌شوند- به آثار مخرب اختلاف و پراکندگی می‌پردازد و می‌فرماید: «(فرمان) خدا و پیامبرش را اطاعت نمایید! و نزاع (و کشمکش) نکنید، تا سست نشوید، و قدرت (و شوکت) شما از میان نرود! و صبر و استقامت کنید که خداوند با استقامت کنندگان است».[6] خداوند متعال در این آیه سست شدن و از دست دادن نیرو و قدرت را از آثار اختلاف بر شمرده است. بنابراین وحدت موجب استحکام مسلمانان و تقویت نهادهای اسلامی می‌گردد.
در احادیث فراوانى که از پیامبر(ص) و پیشوایان بزرگ اسلام به ما رسیده، به ضرورت و اهمیت وحدت با عبارات مختلفى اشاره شده است: در یک مورد پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «افراد با ایمان نسبت به‌ یکدیگر همانند اجزاى یک ساختمان‌اند که هر جزئى از آن جزء دیگر را محکم نگاه می‌دارد».[7] نیز فرمود: «مؤمنان همچون یک روح‌‌اند».[8] در جایی دیگر می‌فرماید: «مَثَل افراد با ایمان در دوستى و نیکى به یکدیگر، مانند اعضاى یک پیکر است که چون بعضى از آن رنجور شود و به درد آید، اعضاى دیگر را قرار و آرامش نخواهد بود».[9]
امام علی(ع) وحدت را برای امت اسلامی از نگاه هدیه‌‌ای الهی می‌نگرند که موجب الفت و مودّت بین آنها شده و مؤمنان در سایه آن، به آرامش و امنیّت دست پیدا می‌کنند؛ نعمتی که ارزش آن بی‌‌انتها و اهمیتش فوق العاده است.[10] با توجه به این‌‌که وحدت نیاز به مشترکات و محور دارد، می‌بینیم که محور وحدت در اندیشه امیرالمؤمنین(ع)، دین اسلام است که بر اساس آن همه مسلمانان با هم برادر و برابر هستند.[11] در مقابل، از هم گسیختگی و تشتّت را فاقد هرگونه مزیّت و خیری دانسته[12] و عامل آن‌را خُبث باطنی و بد دلی‌ها می‌داند.[13]، [14]

---