یکی از زیبایی‌ها و محسنات معنوی در علم بلاغت، مسئله «لفّ و نشر» است.

لف و نشر بدین معنا است که ابتدا از دو یا چند مطلب سخن به میان آید و سپس در ادامه، مطالبی مرتبط با هرکدام از موارد سابق، ذکر شود بدون این‌که دقیقا تصریح شود که کدام مطلب، مرتبط با کدام یک از موضوعات سابق است. مانند آیه:

«وَ مِنْ رَحْمَتِهِ جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ لِتَسْکُنُوا فِیهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ».[1]

در این آیه، ابتدا سخن از شب و روز به میان آمد و سپس به استراحت‌کردن و کسب روزی اشاره شد که به صورت معمول، اولی در شب و دومی در روز رخ می‌دهد، اما همانگونه که مشاهده می‌کنید، تصریحی به این موضوع در آیه نمی‌بینیم و خودمان به چنین درکی می‌رسیم.

حال اگر مانند آیه بالا، توضیحات بعدی طبق ترتیب موضوعاتی باشد که در ابتدا ذکر شد، به آن «لفّ و نشر مرتّب »می‌گویند و در صورتی که چنین ترتیبی رعایت نشود، به آن «لفّ و نشر مشوّش» گفته می‌شود.[2]

به عنوان نمونه، این بیت را ملاحظه بفرمایید:

    تا رفتنش ببینم و گفتنش بشنوم *** از پای تا به سر همه سمع و بصر شدم

شاعر در مصرع اول، ابتدا سخن از «دیدن» و سپس سخن از «شنیدن» به میان آورده، اما در مصرع دوم، به صورت معکوس عمل نموده و ابتدا «سمع» که مرتبط با شنیدن است را آورده و سپس به «بصر» که مرتبط با دیدن است، اشاره کرده است.

[1]. قصص، 73.

[2]. ر.ک: سجادی، سید جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، ج 3، ص 1641، تهران، کومش، چاپ سوم، 1373ش.