واژه «اباحیه» هم‌خانواده و هم‌ریشه کلمه «مباح»، به معنای مجاز و حلال دانستن برخی از اعمالی است که در دین، انجام آن ممنوع و حرام گردیده است.

برخی از فرقه‌هایی که در حاشیه اسلام پدید آمده و طبیعتاً دچار انحرافات خاصی بوده‌اند، بدین نام خوانده شده‌اند. البته هیچ فرقه‏اى در اسلام، خود را اهل اباحه ندانسته و چنین نامی را بر خود نگذاشته است. اما چگونگى نگرش برخى از این فرقه‏ها به دستورات دینى، آنها را به سمت اباحی‌‏گرى سوق داد؛ به گونه‌ای که «اباحیّه» مبدل به یکى از لقب‏هاى اصلى آنها گردید.[1] سران این فرقه‌ها، بار تکلیف را از دوش خود و پیروانشان برداشته و نوعی لاابالی‌گری نسبت به احکام دین را ترویج می‌کردند.

اباحی‌گری از دو جنبه قابل تصور است؛ هم از جهت ارتکاب محرمات و هم از جهت ترک واجبات. فرقه‌هایی که دچار اباحی‌گری شده‌اند، در هر دو زمینه دچار انحراف و بی‌توجهی به احکام دین گشته‌اند. در ادامه به برخی از این فرقه‌ها که متهم به اباحی‌گری شده‌اند، اشاره می‌کنیم:

1. صوفیان: فرقه‌ای از صوفیان منحرف که می‌گویند ما توانایی انجام واجبات و ترک محرمات نداریم. هیچ‌کسی حق داشتن برده و یا مالک شدن بر چیزی ندارد و همه مردم در همه چیز به صورت مشترک اجازه استفاده دارند، حتی در بحث ازدواج.[2]
2. مدعیان عرفان: برخی مدعیان عرفان – و نه عارفان واقعی - خود را مقید بقیود و وظایف شریعت نمى‏دانند و می‌گویند مقید بودن به احکام شریعت از وظایف عوام الناس است نه اهل حقیقت! این گروه نیز اباحیه نامیده می‌شوند.[3]
3. جناحیه: پیروان عبداللّه بن معاویة بن عبد اللّه بن جعفر طیار. در نهایت عبدالله به دست ابومسلم خراسانی کشته شد.[4]
4. اسماعیلیه: در کتب ملل و نحل، از این فرقه را با نام‌هایی؛ مانند سباعى، اسماعیلى، باطنى، اصحاب تعلیم، اصحاب دعوة الهادیه، اصحاب دعوت هادیه مهدیه، اصحاب تأویل، اصحاب تأیید، اهل ترتیب، اهل حق، قرمطیه، ملاحده، فداویه، حشیشیه، اباحیه و... نام برده‌اند.[5]
5. اسحاقیه: این گروه پیرو اسحاق بن زید بن حارث بودند. آنها حضرت علی(ع) را شریک در نبوت حضرت محمد(ص) می‌دانستند. نام دیگر آنها شریکیه است.[6]
6. بشریه: آنها پیروان محمد بن بشیر کوفی و از غلات هستند. محمد فردی نیرنگ‌باز و از فرقه واقفیه بود.[7]

[1]. خطیبی کوشکی، محمد، فرهنگ شیعه، ص 55-56، قم، زمزم هدایت، چاپ دوم، 1386ش.

[2]. تهانوی، محمد علی، موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم‏،ج 1، ص 79، بیروت، مکتبه لبنان‌ ناشرون، چاپ اول، 1996م.

[3]. سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، ج 1، ص 26، تهران، کومش، چاپ سوم، 1373ش.      

[4]. مشکور، محمد جواد، مدیر شانه چی، کاظم، فرهنگ فرق اسلامی، ج 1، ص 142، مشهد، آستان قدس رضوی.

[5]. همان، ص 350.

[6]. همان، 45.

[7]. همان، ص 104.