صاحب تفسیر مجمع البیان ذیل آیه «لِتُنْذِرَ قَوْماً ما أُنْذِرَ آباؤُهُمْ»،[1] از قول برخى مفسران نقل می‌کند؛ منظور آیه این است که بر مردم جزیرة العرب پیامبر صاحب کتابی نیامد تا آنها را با کتاب بیم و انذار دهد(نه آنکه هیچ پیامبری در آن سرزمین مبعوث نشده باشد). و این تفسیر، همخوان با گزارش‌هایی است که می‌گوید پیش از پیامبر اسلام(ص) نیز در این سرزمین، پیامبرانى؛ مانند «خالد بن سنان» و «قیس بن ساعده» مبعوث شده بودند، ولى داراى کتاب نبودند.^[2]
شیخ صدوق هم می‌گوید؛ «قسّ بن ساعده إیادى» که عالم و حکیم بود، پیامبر اکرم(ص) را پیش از ولادتش می‌‏شناخت و منتظر ظهور او بود و می‌گفت: خدا دینى را خواهد آورد که از دینی که اکنون بدان پای‌بند هستید، بهتر است! پیامبر اکرم(ص) نیز براى او طلب آمرزش می‌کرد و می‌فرمود: او در روز قیامت به تنهایى مانند یک امّت محشور می‌شود.^[3] منظور از این‌که او به تنهایی یک امت بود، این است که وی بر دین حق و توحید بود و در زمان او کسی غیر از او بر دین حق نبود.
به احتمال زیاد «قسّ بن ساعده» تلفّظ دیگری از همان «قیس بن ساعده» باشد.
به هر حال ایشان یا پیامبری بودند که دارای کتاب نبوده و دین پیامبران بزرگ را تبلیغ می‌کردند و یا حکیمی خداپرست و از اولیای الهی به شمار می‌آمدند.

---