نمازگزار در رکعت سوم و چهارم نماز، می‌تواند یک بار سورۀ حمد یا سه مرتبه تسبیحات اربعه بخواند، و اگر یک مرتبه هم تسبیحات اربعه گفته شود، کافى است.[1] در هر حال، حمد یا تسبیحات باید آهسته خوانده شوند.[2] درباره دلیل این دو حکم باید گفت:
الف) تخییر بین حمد یا تسبیحات در دو رکعت پایانی؛
فقها درباره این‌که نمازگزار بین خواندن حمد یا تسبیحات اختیار دارد، دارای اجماع نظر هستند، ولی اختلاف نظرهایی در این‌باره وجود دارد که خواندن کدام‌یک افضل است؟[3]
در همین راستا، برخی معتقدند که در نماز فرادا، فضیلت خواندن سورۀ حمد با تسبیحات اربعه، مساوى است و در نماز جماعت براى امام، خواندن سورۀ حمد افضل بوده و براى مأموم، گفتن تسبیحات افضل است.[4]
در هر حال، این نظریات بر اساس احادیثی از امامان معصوم(ع) مطرح شده است، از جمله:
1. زراره می‌گوید: از امام صادق(ع) درباره دو رکعت آخر نماز ظهر پرسیدم. حضرت فرمود: تسبیح و ستایش خدا را بجای آور و از گناهت طلب آمرزش کن و اگر خواستی می‌توانی سوره حمد را بخوانی که هم ستایش خدا است و هم دعا.[5]
2. علی بن حنظله می‌گوید: از امام صادق(ع) پرسیدم در دو رکعت آخر نماز چه کاری باید انجام دهم؟ حضرت فرمود: اگر خواستی سوره حمد بخوان و اگر خواستی ذکر خدا بگو ... .[6]
3. معاویة بن عمار می‌گوید: از امام صادق پرسیدم، در دو رکعت آخر نماز جماعت چه باید خواند؟ حضرت فرمود: امام جماعت، سوره حمد را خوانده و مأموم تسبیح می‌گوید، اما در نماز فرادا هر کدام را که خواست می‌تواند بخواند.[7]
ب) آهسته خواندن حمد یا تسبیحات؛
همچنین، فقها درباره آهسته خواندن سوره حمد یا تسبیحات در رکعت سوم و چهارم نماز، به شهرت و اجماع علما و نیز، عمل و سیره مسلمین استناد نموده‌اند.[8]
 

---