جستجوی پیشرفته
بازدید
4938
آخرین بروزرسانی: 1399/03/25
خلاصه پرسش
آیا جنیان و حیواناتی مانند حشرات هم دارای قوه عاقله هستند؟ آیا لازمه دین‌داری و تکلیف، داشتن قوه عاقله است؟
پرسش
با سلام؛ این‌که مورچه‌ای هنگام رد شدن سپاه سلیمان(ع) به مورچگان هشدار می‌دهد که به لانه‌های خود بروید تا آنان شما را زیر پا له نکند، آیا این کار به غیر از نشانه بودن به قوای شهوانی و قوای واهمه، دلالت بر قوای عاقله و دین‌داری هم دارد؟ آیا لازمه‌ی دین‌داری و تکلیف تکاملی، قوای عاقله است؟ این‌که مورها اختیار در ایمان‌آوردن و یا کفرورزیدن داشته باشند، نشان از چیست؟ اگر این‌گونه باشد؛ چطور حضرت علی(ع) می‌فرماید که فقط انسان است که باید درد غلبه بر قواهای غیر عاقله را بچشد؟
پاسخ اجمالی
  1. به نظر می‌رسد درک و شعور حیوانات، حتی شناخت آنها نسبت به خداوند و یا مسائل معنوی، درکی غریزی است، نه کسبی و اختیاری؛ از این‌رو حیوانات دارای پیش‌رفت، ترقی و تکامل نیستند؛ زندگی حیواناتی که چند هزار سال قبل می‌زیستند با زندگی امروزی آنها تفاوتی ندارد.
  2. از آن‌جا که تکلیف منوط به عقل است، جنیان هم مانند انسان و فرشتگان از عقل برخوردارند؛ زیرا هنگامی که خداوند به ابلیس - که از جنیان بود - فرمان می‌دهد تا در برابر آدم سجده ‌کند، وی با استفاده از عقل خود استدلال می‌کند که من از آتش خلق شده‌ام و آدم از خاک، و آتش از خاک برتر است؛ از این‌رو بر او سجده نمی‌کنم و با این استدلال از فرمان الهی سرپیچی کرد. علاوه بر این قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ کَثیراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا یَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْیُنٌ لا یُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا یَسْمَعُونَ بِها»؛[1] به یقین، گروه بسیارى از جن و انس را براى دوزخ آفریدیم آنها دل‌ها [عقل‌‌ها]یى دارند که با آن اندیشه نمی‌کنند، و چشمانى دارند که با آن نمی‌‏بینند و گوش‌هایى دارند که با آن نمی‌‏شنوند.

اینها و دلایل دیگر، نشانه‌ی وجود قوه‌ی عاقله در جن است.[2]

  1. در مورد حیوانات، ظاهر برخی روایات آن است که حیوانات نیز به نوعی تکلیف داشته و در قیامت برای کیفر یا پاداش محشور می‌شوند. ولی باید توجه داشت تکلیف داشتن حیوانات منوط به داشتن عقلی مانند عقل انسان نیست؛ بلکه منظور، تکلیفی متناسب با درجه درک و شعور غریزی آنان است. بدین جهت حشر آنان نیز مانند حشر انسان‌ها نیست؛ شاهدش این است که بر اساس برخی روایات، حشر حیوانات، کوتاه و تنها برای تنبیه کوتاه مدت حیوان ظالم است و روایت شده است که روز قیامت خداوند همه مخلوقات را محشور می‌کند. در آن‌روز خداوند بر اساس عدل خود انتقام حیوانات بی‌شاخ را از حیوانات شاخ‌زن می‌گیرد. سپس آنها را خاک می‌کند. از این جهت است که «کافر می‌گوید: کاش خاک بودم».[3]

به بیان دیگر، حشر حیوانات در قیامت، به این معنا نیست که آنان در شعور و اراده با انسان مساوى بوده و همه آن مدارج کمال را که انسان در نفسانیات و روحیات سیر می‌‏کند، آنها نیز سیر کنند؛ چرا که مجرد شریک بودن حیوانات با انسان در موضوع حساب‌رسی، مستلزم شرکت و تساوی آنها در جمیع جهات نیست؛ به دلیل آن‌که حتی افراد انسان‌ها هم در جمیع جهات با هم برابر نیستند و تمامشان در قیامت از جهت دقت و سخت‏‌گیرى در حساب، یک‌سان نبوده، بلکه حساب‌رسی عاقل و سفیه، رشید و مستضعف و ... با یکدیگر متفاوت بوده و تمامشان یک‌جور حساب پس نمی‌‏دهند.[4]

بنابر این تکلیف و حشر حیوانات، منافاتی با روایتی از امام علی(ع) ندارد که می‌فرماید: فقط انسان‌‌ها از عقل و شهوت ترکیب یافته‌اند.[5] و از آن‌جا که این حصر اضافی است؛ یعنی این سخن در مقام مقایسه انسان‌ها با حیوانات و فرشتگان بیان شده است؛ از این‌رو منافات ندارد که جنیان نیز از عقل و شهوت ترکیب یافته باشند؛ زیرا در این روایت، سخنی از جنیان به میان نیامده است.

 

 


[1]. اعراف، 179.

[2]. ر. ک: «حشر حیوانات در رستاخیز»، 81؛ «آگاهی نسبی مورچه حضرت سلیمان(ع) از معانی الفاظ»، 54592؛ «تفاوت وجودی حیوانات»، 93469؛ «اصناف و گروه‌های جن»، 26895؛ «اصناف و گروه‌های جن»، 70903.

[3]. «وَ یَقُولُ الْکافِرُ یا لَیْتَنی‏ کُنْتُ تُرابا». نبأ، 40. ر. ک: «حشر تمام مخلوقات در رستاخیز»، 80227.

[4]. ر. ک: همان.

[5]. «مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ بْنِ بَابَوَیْهِ فِی کِتَابِ اَلْعِلَلِ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى، عَنْ عَلِیِّ بْنِ اَلْحَکَمِ، عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ سِنَانٍ، قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ اَلصَّادِقَ ع فَقُلْتُ: اَلْمَلاَئِکَةُ أَفْضَلُ أَمْ بَنُو آدَمَ؟ فَقَالَ: قَالَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع وَ رَکَّبَ فِی اَلْبَهَائِمِ شَهْوَةً بِلاَ عَقْلٍ وَ رَکَّبَ فِی بَنِی آدَمَ کِلْتَیْهِمَا فَمَنْ غَلَبَ عَقْلُهُ شَهْوَتَهُ فَهُوَ خَیْرٌ مِنَ اَلْمَلاَئِکَةِ وَ مَنْ غَلَبَ شَهْوَتُهُ عَقْلَهُ فَهُوَ شَرٌّ مِنَ اَلْبَهَائِمِ». ابن بابویه، محمد بن على، علل الشرائع، ج 1، ص 4، قم، کتاب فروشى داورى، چاپ اول، 1385ش، 1966م.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793911 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757585 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    681395 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659577 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    649109 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    601155 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580287 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565114 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564405 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    562052 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود