بر اساس نظر دانشمندان لغت‌شناس عرب، «عاشوراء» بر وزن «فاعولاء»[1] نام روز دهم ماه محرم است.[2] گفته شده است؛ اندک افرادی نیز معتقدند که «عاشوراء» نامی برای نهم محرم است، نه دهم آن.[3]

در هر حال، «عاشورا» و «عاشور» و «عشوراء» (به ضم و فتح عین) و «عشورا»، نیز معنایی مترادف با «عاشوراء» دارند.

همه‌ی این کلمات، معرفه هستند؛ از این‌رو هیچ‌گاه «ال» بر سر آنها وارد نمی‌شود و هیچ‌گاه وصف و صفت برای کلمه «یوم» قرار نگرفته؛ بلکه مضاف‌الیه آن قرار می‌گیرند و گفته می‌شود: «یومُ عاشوراء».[4]

ظاهراً این واژه قبل از ظهور اسلام وجود نداشت، بلکه یک اصطلاح اسلامی و تنها کلمه‌ای است که در عربی بر وزن «فاعولاء» آمده است.[5] اما واژه‌ی «تاسوعاء» گویا کلمه‌ای است که بعدها ساخته شده،[6] و نامی برای روز نهم ماه محرم است.[7]

اگرچه این واژه‌ها قبل از شهادت امام حسین(ع) نیز کاربرد داشت، اما بعد از شهادت حضرتشان، این دو واژه بیشتر برای روز شهادت و روز قبل از آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

[1]. ابن سیده، علی بن اسماعیل، المخصص، ج 15، ص 99، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول.

[2]. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، محقق، مصحح، مخزومی، مهدی، سامرائی، ابراهیم، ج 1، ص 249، قم، هجرت، چاپ دوم، 1410ق.

[3]. همان.

[4]. مدنی شیرازی، علی خان بن أحمد، الطراز الاول و الکناز لما علیه من لغة العرب المعول‏، ج 8، ص 408 – 409، مشهد، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث‏، چاپ اول، 1384ش

[5]. ابن درید، محمد بن حسن،‏ جمهرة اللغة، ج 2، 727، بیروت، دار العلم للملایین‏، چاپ اول، 1988م.‏

[6]. واسطی زبیدی، محب الدین سید محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، محقق، مصحح، شیری، علی، ج 6، ص 287، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1414ق.‌

[7]. جزری، ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، ج 1، ص 189، قم، اسماعیلیان، چاپ اول، 1367ش.