18647
«صبر»: صبر در لغت، به معنای حبس و در تنگنا و محدودیت قرار دادن نفس است. صبر هم‌چنین به بازداشتن نفس از اظهار بی‌تابی و بی‌قراری نیز معنا شده است. در علم اخلاق برای صبر معانی مختلفی بیان شده است؛ مانند: ۱. وادار نمودن نفس به انجام آنچه كه عقل و شرع اقتضا می‌كند و بازداشتن نفس از آنچه عقل و شرع نهی می‌كند. ۲. ثبات و آرامش نفس در سختی‌ها و بلاها و مصائب، و پايدارى و مقاومت در برابر آنها. ۳. پايدارى انگيزه دينى در برابر انگيزه‌هاى نفسانى و شيطانى. با توجه به تعاریف مذكور، «صبر» یک صفت نفسانی بازدارنده و عامی است كه دارای دو جهت عمده است: از یک‌سو گرایش‌ها و تمایلات غریزی و نفسانی انسان را حبس و در قلمرو عقل و شرع محدود می‌كند. از سوی دیگر نفس را از مسئولیت گریزی در برابر عقل و شرع باز داشته و آن‌را وادار می‌كند كه زحمت و دشواری پای‌بندی به وظایف الهی را بر خود هموار سازد. «صبر» بیشتر در جنبه مثبت آن مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما مواردی مانند آیه 42 سوره فرقان در جنبه منفی نیز مورد استفاده قرار گرفته است. «صبر» از لحاظ معنایی با سرفصل‌هایی؛ مانند «استقامت» و «حلم» نیز در ارتباط است.
