از نگاه اهل عرفان، تمام عالم وجود را می‌توان در پنج رتبه و یا پنج حضرت طبقه‌بندی کرد: حضرت غیب مطلق حضرت اول وجود حق تعالی است که بدون فنای ذهنیات و هر وجودی ظاهری، این مرتبه قابل درک نیست. چراکه هرگونه وجودی که ذهن درک کند از این ساحت به دور است. مرتبه عزت کامل و تنزیه صرف خدا مربوط به همین حضرت الاهی است. حضرت جبروت یا عالم مجردات این مرتبه که از آن به حضرت لوح المحفوظی و عالم ارواح مجرده تعبیر شده است همان مرتبه مفارقات تام در اصطلاح حکمت اسلامی است. موجودات این مرتبه بر دو قسم‌اند: الف:کروبیان. موجوداتى که تدبیر و تصرفى در عالم اجسام نداشته و غرق در جمال و جلال الاهى‌اند؛ اما با این وجود واسطهٔ فیض الاهى بر عالم اجسام‌اند. ب: روحانیان. موجوداتی که در عین تجرد به عالم اجسام تعلق داشته و در آن تدبیر و تصرف مى‌کنند. حضرت ملکوت یا عالم مثال حضرت سوم مرتبهٔ «عالم مثال» است که مرتبه ظهور حقایق مجرد و لطیف با آثار و عوارضی مادى نظیر شکل و مقدار است. از این مرتبه به «خیال منفصل» و در لسان شرع به «برزخ» تعبیر شده است و از آنجا که عالم ارواح تقدم وجودى و رتبى بر عالم اجسام دارد و واسطه رسیدن فیض حق بر اجسام است؛ اما میان ارواح و اجسام، به جهت ترکیب و بساطت آنها، مباینت ذاتى برقرار بوده و سنخیتى با یکدیگر ندارند، خداوند عالم مثال را خلق نمود که حدّ فاصل میان عالم ارواح و اجسام باشد. به این عالم «عالم قبر» نیز می‌گویند. حضرت ناسوت یا عالم ماده چهارمین حضرت، مرتبهٔ عالم ماده است که همان حضرت شهادت مطلق یا عالم اجسام و حس و محسوسات است. موجودات این عالم از حیث ترکیب در نهایى‌ترین حد هستند. این عالم که مشهود اهل ظاهر است قشری ترین مرتبه از عوالم وجود است. حضرت جامعه یا انسان کامل حضرت پنجم مرتبهٔ انسان کامل است که جامع جمیع مراتب الاهى و تمام تنزلات وجود است. از این مرتبه به «کون جامع» تعبیر مى‌شود. در میان موجودات تنها انسان است که مى‌تواند تمامى حضرات وجود را با یک وجود احدى در خود پیاده کرده و شامل جهات حقانى و خلقى باشد. بحث خلافت الاهی در قرآن و حمل امانت توسط انسان اختصاص به این مرتبه دارد و اینکه امام را قطب عالم وجود می‌دانند در همین راستاست.

پاسخ‌های مرتبط: fa18651، fa53665