قاعده «قبح عقاب بلا بيان»، قاعده‌ای عقلى بوده و مبتنى بر پذيرش «حسن و قبح عقلى» می‌باشد و معنایش آن است كه كيفر و مجازات كسى كه اطلاع از دستور و قانونی نداشته و بيان و توضیحی در مورد آن به وى نرسيده، زشت و ناپسند است. و بر همین اساس، قبل از آن‌که شارع و قانون‌گذار، قوانین و تصمیمات خود را به اطلاع مردم برساند، نمی‌تواند به دلیل تخلف از آن، کسی را مجازات کند. 

بنابراين، قاعده بالا در جايى کاربرد دارد كه يا بيانى از جانب پروردگار صادر نشده، و يا اگر صادر شده، به بنده‌اش نرسيده است، و بنده نیز در این زمینه مقصر نيست.

آیاتی از قرآن كریم - مانند آیه 59 سوره قصص - را نیز می‌توان مؤید این قاعده عقلی دانست.