نام اصلی محمد بن حنفیه؛ «محمد بن على بن ابی‌طالب»، و نام مادر او «خوله» دختر «جعفر بن قيس بن مسلمة بن عبيد بن ثعلبة بن يربوع بن ثعلبة بن الدؤل بن حنيفة» است. او را به خاطر نام قبیله‌ی مادرش به حنفی می‌خواندند. محمد بن حنفیه انسانی وارسته؛ مورد عنایت و علاقه‌ی امام علی(ع) و حسنین(ع) بود؛ به امامت آن بزرگواران اعتقاد داشت؛ وی نه تنها ادعای امامت نداشت، بلکه همچون سربازی فداکار در خدمت پدرش امام علی(ع) و برادرانش امام حسن و امام حسین(ع) بود. وی در سال 16 قمری در مدینه به دنیا آمد و در سال 81 در سن 65 سالگی از دنيا رفت و در بقیع به خاک سپرده شد.

درباره‌ی علت حضور نداشتن وی در کربلا، یکی از دلایل، این است که چون قیام امام حسین(ع) با شهادت همراه بود و تحقق آن هدف بزرگ امام با همین تعداد یارانی که او را همراهی کردند تحقق می‌یافت؛ لذا امام شاید صلاح ندیدند در نبردی که نتیجه‌اش شهادت تمام یاران است، تمام اهل بیت و شیعیان حضور داشته باشند. دلیل دیگر، بیماری وی بود. و دلیل سوم این‌که وی از طرف امام حسین مأمور بود که در غیاب آن‌حضرت در مدینه بماند و خبرهای آن‌جا را برای حضرتش گزارش کند.

بر اساس برخی گزارش‌ها «كيسانيه» قائل به امامت محمد بن حنفيه بوده و بر اين باور بودند كه او همان مهدی موعود است كه روزى ظهور می‌كند و زمين را پر از عدل و داد می‌سازد. این فرقه به طور کلی منقرض شده‌اند و كسى از آنها باقی نمانده است.