جستجوی پیشرفته
بازدید
4819
آخرین بروزرسانی: 1400/07/26
 
کد سایت fa102574 کد بایگانی 119433 نمایه تفاوت صفات وهاب، رحمان، رحیم، کریم، جواد و سخی
طبقه بندی موضوعی صفات الهی|لغت شناسی
خلاصه پرسش
صفات متفاوتی از پروردگار؛ مانند وهاب، رحمان، رحیم، کریم، جواد و سخی، همگی معنای بخشنده بودن را می‌دهد، تفاوت آنها در چیست؟
پرسش
با سلام؛ از صفات خداوند تبارک و تعالی می‌توان به وهاب، رحمان، رحیم، کریم، جواد و سخی اشاره کرد که همگی معنای بخشنده بودن را می‌دهد. تفاوت آنها در چیست؟ اگر صفات دیگری هم به همین معنای ظاهری با موارد گفته شده بود.
پاسخ اجمالی

معانی صفاتی؛ مانند وهاب، رحمان، رحیم، کریم، جواد و سخی، تقریبا نزدیک به هم هستند؛ به همین جهت گاهی یکی در ترجمه و تعریف دیگری به کار می‌رود.

اما در مورد معنای خاص هر یک از آنها -با قطع نظر از اختلاف دیدگاه لغت‌شناسان- می‌توان چنین تفاوت‌هایی را بیان کرد:

  1. «وهاب»: هبه به معنای اعطاء و به ملکیت درآوردن مال خود به دیگری است، بدون دریافت عوض و چیزی در مقابل آن.[1]

2 و 3. «رحمان» و «رحیم»: این دو کلمه از ریشه‌ی «رحم» و «رحمت» گرفته شده‌اند؛ و رحمت به معنای دادن نعمت به محتاج است[2] که حالت فعلی و عملی دارد و مقابل «رقّت» است که امری قلبی می‌باشد.[3]

اما در تفاوت بین «رحمان» و «رحیم»، برخی «رحمان» را رسا و بلیغ‌تر از «رحیم» می‌دانند؛[4] یعنی در رحمان، نسبت به رحیم، رحمت و دلسوزی بیشتری وجود دارد.

از امام صادق‌(ع) روایت شده است: «رحمان اسم خاص و صفت عام است، و رحیم اسم عام و صفت خاص است».[5] یعنى رحمان از نام‌های ویژه‌ی خداوند است و غیر خدا کسی را نمی‌توان رحمان نامید؛ زیرا احدى غیر از خداوند چنین رحمت گسترده‌ای ندارد که تمام اشیاء را فرا گیرد، ولی رحیم اسم عام است و اطلاق آن بر غیر خدا جایز است؛ و رحیم چون دلالت بر ثبات و دوام رحمت می‌کند، ویژه مؤمنان است که در دنیا و آخرت مشمول رحمت حق هستند، ولى غیرمؤمن بهره‌ای از رحیمیت خداوند ندارد؛ یعنی به جهت ایمان‌نیاوردن، خود را از رحمت دائمى حق بی‌نصیب می‌سازد.[6]

  1. کریم: از ریشه‌ی «کرم»، به معنای شرافت‌داشتن و مقابل لؤم و پستی است.[7]
  2. جواد: به معنای بذل و بخشش مال یا دانش است.[8] برخی نیز جواد به معنای عطاء و بخشش زیاد، و مطابق با حکمت، و بدون درخواست عطاشونده معنا کرده‌اند.[9]
  3. سخاوت: به معنای جود است؛[10] ولی با این تفاوت که سخاوت، با رضایت خاطر و نرمی بیشتر بخشش‌کننده نیز همراه است.[11]

بنابراین، معنای صریح رحمان و رحیم، بخشنده‌بودن نیست، اگرچه برخی «بسم الله الرحمن الرحیم» را «به نام خداوند بخشنده مهربان» ترجمه کرده‌اند.

 

 

[1]. «الْهِبَةُ: أن تجعل ملکک لغیرک بغیر عوض». راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، ص 884، بیروت، چاپ اول، 1412ق.

[2]. «أن الرحمة الانعام على المحتاج الیه». عسکرى، حسن بن عبدالله، الفروق فی اللغة، ص 189، بیروت، چاپ اول، 1400ق.

[3]. همان، ص 190.

[4]. «الرحمن على ما قال ابن عباس‏ أرق من الرحیم. یرید أنه أبلغ فی المعنى لأن الرقة و الغلظة لا یوصف الله تعالى بهما». همان.

[5]. «وَ عَنِ الصَّادِقِ ع‏ الرَّحْمَنُ‏ اسْمٌ‏ خَاصٌ‏ بِصِفَةٍ عَامَّةٍ وَ الرَّحِیمُ اسْمٌ عَامٌّ بِصِفَةٍ خَاصَّة». کفعمى، ابراهیم بن على عاملى، المصباح للکفعمی (جنة الأمان الواقیة و جنة الإیمان الباقیة)، ص 317، قم، دار الرضی(زاهدی)، چاپ دوم، 1405ق؛ حسینی زبیدی، محمد مرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس، ج 16، ص 278، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، 1414ق.

[6]. طیب سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 97، تهران، اسلام، چاپ دوم، 1378ش.

[7]. جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح، ج 5، ص 2019، بیروت، چاپ اول، 1376ق.

[8]. «الْجُودُ: بذل المقتنیات مالا کان أو علما». راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، ص 211، بیروت، چاپ اول، 1412ق. «الجیم و الواو و الدال أصلٌ واحد، و هو التسمُّح بالشئ، و کثْرةُ العَطَاء». ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، ج 1، ص 493، قم، چاپ اول، 1404ق.

[9]. «الجود کثرة العطاء من غیر سؤال من قولک جادت السماء اذا جادت بمطر غزیر....و الله تعالى جواد لکثرة عطائه فیما تقتضیه الحکمة». ر. ک: الفروق فی اللغه، ص 169.

[10]. الصحاح، ج 5، ص 2373

[11]. الفروق فی اللغه، ص 169.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها