جستجوی پیشرفته
بازدید
25147
آخرین بروزرسانی: 1388/01/26
خلاصه پرسش
موضوع معرفت شناسی با موضوع فلسفه علم چه فرقی دارد؟
پرسش
1. موضوع معرفت شناسی با موضوع فلسفه علم چه فرقی دارد ؟ 2.بین آن دو چه ارتباطی وجود دارد ؟عموم وخصوص مطلق من وجه؟ 3. اگر موضوع فلسفه علم با موضوع معرفت شناسی فرق داشته باشد پس چه کسی مسئله فلسفه علم را به عنوان موضوع مستقل یا علم مستقلی قرار داده است؟
پاسخ اجمالی

الف. موضوع معرفت شناسی؛ خود معرفت، شناخت، ابزار و روش های شناخت است، ولی موضوع در فلسفه علم، چیستی علم است از این جهت که هویتی مجموعی دارد.

ب. نسبت معرفت شناسی به فلسفه علم؛ همان طوری که در کتاب های معرفت شناسی تطبیقی بیان شده، عموم و خصوص مطلق است؛ به این معنا که معرفت شناسی را به دو بخش معرفت شناسی مطلق و مقید تقسیم می کنند و فلسفه علوم به نوعی، معرفت شناسی مقید است.

ج. فلسفهٔ علم نسبت به بسیاری از شاخه‌های دیگرِ فلسفه بسیار تازه و جوان است. اگر برخی از اظهارِ نظرهای ارسطو، و فرانسس بیکن در قرن شانزدهم، و تعداد اندکی از متفکران قرن نوزدهم؛ مانند جان استوارت میل و هرشل را استثنا کنیم، بحث‌های جدی آن به طور متمرکز و مفصل اولین بار در قرن بیستم توسط پوزیتویست های منطقی گسترش داده شد.

پاسخ تفصیلی

مقدمه

برای روشن شدن مطلب لازم است توضیح مختصری در مورد فلسفه علم و معرفت شناسی و تعریف هر کدام بیان شود و سپس به بیا ن تفاوت و نسبت بین آنها پرداخته شود.

معرفت شناسی که بخشی از فلسفه است به معنای شناخت معرفت است؛ یعنی این که ما چگونه می توانیم شناخت پیدا کنیم. در تعریف معرفت شناسی می گویند: معرفت شناسی شاخه ای از فلسفه است که در آن درباره شناخت های انسان و ارزش یابی انواع و تعیین ملاک صحت و خطای آنها بحث می شود.[1] بنابراین، موضوع معرفت شناسی را مطلق شناخت می دانند، و آن را بر اساس گستره قلمرو آن دو قسم کرده اند:

1. معرفت شناسی مطلق

2. معرفت شناسی مقید[2]

منظور از معرفت شناسی مطلق؛ آن دسته از نظریه های معرفت شناسی است که به حوزه خاصی از علوم اختصاص ندارد، بلکه همه حوزه های شناخت را در بر می گیرد، و منظور از معرفت شناسی مقید آن دسته از نظریه های معرفتی است که به قلمرو خاصی اختصاص دارد و شامل همه معرفت های بشری نمی شود.[3]

مهم ترین مسائل معرفت شناسی مطلق از این قرار است: معیار معرفت صادق و مطابق با واقع چیست؟ یا صدق چیست؟ یا چگونه گزاره های صادق را از کاذب تشخیص دهیم؟ و مسائلی از این قبیل.[4]

اما در مورد فلسفه علم نکته مهمی که باید گفته شود این است که هنوز توافق کاملی درباره چیستی فلسفه علم وجود ندارد، اما با مطالعه آثار فیلسوفان علم، می‌توان چهار دیدگاه کلی را در تعریف فلسفه علم و وظیفه آن به شرح زیر بیان داشت:[5]

الف. صورت بندی جهان بینی کلان و سازگار بر نظریه‌های علمی

ب. ظاهر ساختن پیش فرض‌ها و تمایلات باطنی دانشمندان در طرح و داوری نظریه‌های علمی

ج. تحلیل و تشریح مفاهیم و نظریه‌های علمی

د. مطالعه درباره چیستی علم و پاسخ به پرسش‌هایی از قبیل:

1. چه مشخصه‌هایی تحقیق علمی را از دیگر انواع پژوهش متمایز می‌سازد؟

2. دانشمندان در مطالعه طبیعت از چه مفاهیم و روش‌هایی باید تبعیت کنند؟

3. برای آن که یک تبیین علمی صحیح باشد، چه شرایطی باید احراز شود؟

4. قوانین و اصول علمی از نظر معرفتی چه جایگاهی دارند؟ و ...[6]

و این که موضوع در فلسفه علم خود علم و چیستی علم از یک جهت و حیثیت خاصی است.[7]

حال با توجه به این مقدمه به بیان تمایز بین معرفت شناسی و فلسفه علم می پردازیم.

معرفت شناسی با علوم دیگر از جهاتی شباهت دارد؛ از جمله شباهت از جهت ساختار و یا شباهت از لحاظ روش و یا حتی شباهت در موضوعات و مسائل.

از جمله این دانش هایی که به معرفت شناسی شباهت دارند؛ می توان به روان شناسی فلسفی، علم شناسی فلسفی و فلسفه علوم اشاره کرد که ما در این جا به تفاوت معرفت شناسی با فلسفه علم می پردازیم.[8]

فلسفه علوم اعم از علوم تجربی و حتی علوم اجتماعی، از همل دانش های مذکور به معرفت شناسی نزدیک تر است. به گونه ای که یافتن تمایز بین معرفت شناسی و فلسفه علوم مشکل است. با نگاهی گذرا به مسائل فلسفه علوم می توان دید که بخش عمده از آنها، از مسائل معرفت شناسی تکون یافته است. به عنوان نمونه در فلسفه علوم تجربی این مسائل مطرح می شود که معیار صدق و کذب گزارهای تجربی چیست؟ و یا این که آیا حواس به تنهایی توان کشف حقیقت را دارد ؟ و ... حال با توجه به نمونه های مذکور، آیا می توان تفاوتی بین معرفت شناسی و فلسفه علوم تجربی احساس کرد؟ با دقت در مسائل هر دو دانش در می یابیم که بسیاری از آنها یکی هستند. لذا به این نتیجه می رسیم که بخش عمده فلسفه علم مباحث معرفت شناسی است. اما تمایز آنها چنان که اشاره شد به مطلق و مقید بودن آنها است؛ چون در فلسفه علوم به مباحث خاصی پرداخته می شود و نسبت به معرفت شناسی محدودتر است؛ لذا معرفت شناسی را به دو بخش مطلق و مقید تقسیم می کنند و فلسفه علوم را از نوع معرفت شناسی مقید می دانند در مقابل خود معرفت شناسی؛ چون گستردگی بیشتری دارد و به عنوان یک معرفت شناسی مطلق لحاظ می شود.[9]

نتیجه این که معرفت شناسی و فلسفه علوم بسیار به هم نزدیک هستند، ولی در معرفت شناسی ما به طور مطلق در مورد شناخت بحث می کنیم، اما در فلسفه علم به طور خاص بحث می کنیم و رابطه بین آنها عام و خاص مطلق است. به این معنا که معرفت شناسی اعم از فلسفه علم است.

اما در مورد این که از چه زمانی فلسفه علم به عنوان یک علم مطرح شد، می توان گفت: فلسفهٔ علم نسبت به بسیاری از شاخه‌های دیگرِ فلسفه، بسیار تازه و جوان است. اگر برخی از اظهارِ نظرهای ارسطو، و فرانسس بیکن در قرن شانزدهم، و تعداد اندکی از متفکران قرن نوزدهم؛ مانند جان استوارت میل و هرشل را استثنا کنیم، بحث‌های جدی آن به طور متمرکز و مفصل اولین بار در قرن بیستم توسط پوزیتویست های منطقی گسترش داده شد.[10]



[1] مصباح، محمد تقی، آموزش فلسفه، ج1، ص 153، نشر بین الملل، چاپ هفتم، 1386.

2. حسین زاده، محمد، پژوهشی تطبیقی در معرفت شناسی معاصر، ص 15، قم، موسسسه امام خمینی، چاپ دوم، 1385.

[3] . همان، ص 16.

[4] . همان، ص17.

[5]. جان لازی، در آمدی تاریخی بر فلسفه علم، ترجمه، علی پایا، ص 16، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول، 1362.

[6] . حبیبی، رضا، درآمدی بر فلسفه علم، ص 47، موسسه امام خمینی، چاپ دوم، 1387.

[7] . همان، ص 52.

[8] . پژوهشی تطبیقی در معرفت شناسی معاصر، ص 29.

[9] . همان، ص 34.

[10] . در آمدی تاریخی بر فلسفه علم، ص 4.

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • منصوب به نزع خافض، معتل، مثال، اجوف، ناقص و لفیف یعنی چه؟
    24757 بیشتر بدانید 1393/07/22
    1. منصوبٌ بِنَزعِ الخافِض یعنی اسمی که نصب داده شده به سبب کنده شدن حرف جر، بنابراین «منصوب به اسقاط حرف جر» با «منصوب بنزع الخافض» فرقی ندارد. مانند قوم در آیه: «وَ اخْتَارَ مُوسىَ‏ قَوْمَهُ سَبْعِینَ رَجُلًا.»[1] در این‌جا «قوم» منصوب بنزع الخافض ...
  • تفاوت «تأویل معرفت‌شناسانه» با «تأویل وجودشناسانه» در چیست؟
    5042 معرفت شناسی 1396/09/11
    «معرفت‌‌شناسی» یا «شناخت‌‌شناسی» شاخه‌‌ای از فلسفه است که به چیستی و امکان معرفت(شناخت) و راه‌‌های حصول آن می‌‌پردازد. بنیادی‌ترین سؤال‌های فلسفی، سؤال‌های معرفت‌شناسی هستند. سؤالاتی؛ مانند: شناخت یعنی چه؟ آیا اساساً ما می‌توانیم چیزی را بشناسیم؟ اگر چیزی را می‌شناسیم، از کجا می‌دانیم که آن‌را می‌شناسیم؟ و از ...
  • پیامبرگرامی اسلام چند دختر داشتند؟
    32137 تاريخ بزرگان 1387/04/11
    پژوهشگران در این مسئله با هم اختلاف کردند، از جمله علامه جعفر مرتضی عاملی که در کتابش "الصحیح من السیرة"به این بحث پرداخته است و کتابی مستقل به نام "بنات النبی أم ربائبه" در این زمینه نوشته است که می توانید به آن مراجعه کنید. در هر صورت ایشان معتقد ...
  • اعمال منافى عفت چه حکمی دارد و آیا اگر این اعمال به حد زنا نرسد باز گناهی دارد؟
    32715 تفسیر 1387/04/22
    ارتکاب عمل زنا از نظر قرآن گناه بزرگى است که خداوند در بارۀ آن می‌‏فرماید:" نزدیک زنا نشوید چرا که عمل بسیار زشتى است و راه و روش بدى است."[1] در این بیان کوتاه به سه نکته اشاره شده است: الف- ...
  • فعل تَمَنَّوا چه صیغه‌ای است؟ ماضی، مضارع و امر آن چیست؟
    15480 تفسیر 1393/03/20
    فعل «تَمَنَّوا» از ریشه «م‌ن‌ی» به معنای تقدیر و اندازه‌گیری کردن است. ماده «منی» هنگامی که به باب تفعّل برود به معنای درخواست و آرزوی قلبی نسبت به تحقق یا عدم تحقق چیزی می‌باشد که هنوز در خارج تحقق پیدا نکرده است.[1] این فعل، ...
  • اگر پدری دارای سه همسر بوده و از دو همسر که مرده اند، فرزندانی داشته باشد، تقسیم ارث چگونه است؟
    14925 Laws and Jurisprudence 1389/06/18
    اموال مادر شما بین فرزندان مادرتان و شوهرش تقسیم می شود و برادرانی که از همسر دیگر هستند در این اموال سهمی ندارند. شما می توانید ارث مادر خود را در اختیار گرفته و بین وارثین او تقسیم کنید و می توانید به خاطر احسان و نیکی در حق ...
  • معنای یوم التغابن چیست؟
    36683 تفسیر 1391/03/10
    منظور از «یوم التغابن» که در قرآن کریم آمده، روز قیامت است؛ چون در آن روز براى همه مردم کشف مى ‏شود که در معامله ‏اى که کرده اند، مغبون شده‏اند، آن کس که با خدا معامله نکرده مى ‏فهمد که از معامله نکردن مغبون شده، ...
  • آیا علاوه بر نکوهش زیاده‌روی در خوردن، افراد چاق نیز مورد نکوهش قرار گرفته‌اند؟!
    4357 حدیث 1398/11/01
    در منابع دینی، کم‌خوردنی که موجب ناتوانی جسمی شده و هم‌چنین پرخوری افراطی و بیش از اندازۀ مورد نیاز بدن، مورد نکوهش واقع شده است:[1]امام علی(ع) فرمود: «اگر گرسنگی انسان را بیازارد، ناتوانی، وی را از پای درآورد و اگر پرخوری‏ نماید، پری شکم ...
  • چگونه امکان دارد که دوشیزه باکره(حضرت مریم) حامله شود؟
    85927 تاريخ بزرگان 1391/09/28
    1. در حالت طبیعی و بدون این‌که بحث معجزه یا خارق العاده بودن مطرح باشد باید گفت، وجود پرده بکارت و باکره بودن منافاتی با حامله شدن ندارد. همان‌گونه که پرده بکارت مانع بیرون آمدن خون حیض نمی‌شود همچنین مانع داخل شدن منی و نطفه در رحم ...
  • منظور روایاتی که دانش پژوهان را مانند مجاهدان در راه خدا معرفی می‌کند چیست؟
    8061 حدیث 1392/11/20
    در بخشی از روایات برخی فعالیت‌های فردی و اجتماعی، همسان با جهاد شمرده شده‌اند؛ مانند: 1. امام علی(ع) فرمود: و آن‌کس که به جست‌وجوى روزی حلال برخیزد، مانند مجاهد در راه خدا است.[1] 2. حضرتش در جایی دیگر(ع) می‌فرماید: و آن‌کس که به جست‌وجوى ...

پربازدیدترین ها