جستجوی پیشرفته
بازدید
20865
آخرین بروزرسانی: 1392/03/28
خلاصه پرسش
مقصود از امامت در آیۀ «إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَاماً قَالَ وَ مِن ذُرِّیَّتِی»، و منظور از «وَ آتَیْنَاهُم مُّلْکاً عَظِیماً»، چیست؟ و آیا به انبیای دیگر مانند حضرت یوسف(ع) مقام امامت داده شده است؟
پرسش
قرآن می فرماید: «إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَاماً قَالَ وَ مِن ذُرِّیَّتِی»، بقرة124. همچنین می فرماید: «فَقَدْ آتَیْنَا آلَ إِبْرَاهِیمَ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَآتَیْنَاهُم مُّلْکاً عَظِیماً»، نساء 54: الف. آیا مقصود از امامت ریاست عامه در امور دین و دنیا است؛ یعنی همان (مُلْکاً عَظِیماً)؟ ب. برخی از آیات این گونه دلالت دارد که خداوند به بعضی از انبیاء از نسل ابراهیم (ع) امامت را داده است، انبیائی که اولوالعزم نبوده اند؛ مانند حضرت یوسف(ع): «رَبِّ قَدْ آتَیْتَنِی مِنَ الْمُلْکِ ...»، یوسف101، حضرت داود (ع)، «فَهَزَمُوهُم بِإِذْنِ اللّهِ وَقَتَلَ دَاوُودُ جَالُوتَ وَآتَاهُ اللّهُ الْمُلْکَ ... »، بقره،251، حضرت سلیمان (ع)، «قَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِی وَهَبْ لِی مُلْکاً..»، ص 35، به طالوت «وَقَالَ لَهُمْ نَبِیُّهُمْ إِنَّ اللّهَ قَدْ بَعَثَ لَکُمْ طَالُوتَ مَلِکاً.. »، بقرة 247. آیا در این مصادیقی که ذکر شد، منظور از «ملک» امامت است؟
پاسخ اجمالی
امامت در آیۀ شریفۀ «إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَاماً»، چیزی فراتر از نبوّت است، نه خود نبوّت؛ چرا که مقام جدید باید حایز امتیازی باشد که در مقامات قبلی شخص وجود نداشته و نیز هر موهبت الاهی حقیقتی را در بر دارد و تنها مفاهیم لفظی نیست، و امامت در حقیقت یک نحوه ولایت باطنی است که امام در اعمال و رفتار مردم دارد و مقام امامت، تحقّق بخشیدن به اهداف مذهب و هدایت مردم به معنای رساندن به مقصد و راه حق است.
«مُلْکاً عَظیماً»؛ معنایی عام داشته و شامل مُلک مادّی و نیز مُلک معنوی -یعنی نبوّت و ولایت حقیقی بر هدایت خلق و ارشاد- می شود؛ و مقصود از «مُلک» در حق انبیایی مانند حضرت یوسف(ع)، حکومت و زمامداری است.
پاسخ تفصیلی
در قرآن کریم می خوانیم: «(به خاطر آورید) هنگامى که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونى آزمود، و او به خوبى از عهده این آزمایش ها برآمد. خداوند به او فرمود: من تو را امام و پیشواى مردم قرار دادم! ابراهیم عرض کرد: از دودمان من (نیز امامانى قرار بده!)».[1]
الف. مقصود از امامت
مسئله امامت، در اواخر عمر مبارک حضرت ابراهیم(ع)، مطرح شده است؛ یعنی در وقتی که ایشان قطعاً پیامبر و پیشوا بود. پس باید امامت چیزی فراتر از نبوّت باشد نه خود نبوّت؛ چرا که مقام جدید باید حایز امتیازی باشد که در مقامات قبلی شخص وجود نداشته و نیز هر موهبت الاهی حقیقتی را در بر دارد و صرف مفاهیم لفظی نیست.[2] پس امام؛[3] یعنی هدایت کننده ای که با در اختیار داشتن امری ملکوتی، مردم را هدایت می کند، و امامت در حقیقت یک نحوه ولایت باطنی است که امام در اعمال و رفتار مردم دارد و هدایتش مثل هدایت پیامبران و رسولان و مؤمنان، تنها راهنمایی از طریق نصیحت و موعظۀ حسنه و نشان دادن راه نیست،[4] بلکه مقام امامت، مقام تحقّق بخشیدن به اهداف مذهب و هدایت مردم به معنای رساندن به مقصد[5] و راه حق است.[6]
امّا برخی از متکلّمان اهل سنّت در تعریف امامت گفته اند:[7] «امامت، عبارت است از ریاست عامّه بر امور دین و دنیا». [8]
ب. معنای «ملکاً عظیماً»
با توجّه به وصف «عظیم»، در آیۀ شریفۀ «فَقَدْ آتَیْنا آلَ إِبْراهیمَ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ آتَیْناهُمْ مُلْکاً عَظیماً»؛[9] «ملک»، معنایی عام داشته و شامل مُلک مادّی و نیز مُلک معنوی -یعنی نبوّت و ولایت حقیقی بر هدایت خلق و ارشاد- می شود؛ زیرا خداوند متعال مُلک دنیوی را عظیم نمی شمرد، مگر زمانی که این ملک دنیوی صاحبش را به فضیلتی معنوی و منقبتی دینی بکشاند.[10]
و مقصود از «مُلک» در حق انبیایی مانند حضرت یوسف(ع)،[11] حکومت و زمامداری است، نه مقام امامت؛ مانند آیۀ شریفۀ «پروردگارا! بخشى از حکومت به من بخشیدى، و مرا از علم تعبیر خواب ها آگاه ساختى! اى آفرینندۀ آسمان ها و زمین! تو ولىّ و سرپرست من در دنیا و آخرت هستى، مرا مسلمان بمیران و به صالحان ملحق فرما!»،[12] که منظور، بخشی از حکومت دنیا یا بخشی از حکومت و سلطنت مصر برای حضرت یوسف(ع) است.[13]
بدیهى است، سلطنت و فرمانروائى پیامبران غیر از سلطنت افراد عادى است که بر اساس ظلم و ستم است، بلکه سلطنت و فرمانروایی انبیا و رسولان بر اساس شایستگى و لیاقت آنها است.
 

[1]. بقره، 124.
[2]. برگرفته از نمایه «تفسیر جملۀ أئمٌةً یَهدُونَ بِأمرِنَا»، 18445 (سایت: 21096).
[3]. ر.ک: نمایه «فرق امام و خلیفه»، سؤال 502 (سایت: 544).
[4]. «ما هیچ پیامبرى را، جز به زبان قومش، نفرستادیم تا (حقایق را) براى آنها آشکار سازد سپس خدا هر کس را بخواهد (و مستحق بداند) گمراه، و هر کس را بخواهد (و شایسته بداند) هدایت مى‏کند و او توانا و حکیم است»؛ ابراهیم، 4.
[5] ر. ک: انسان و هدایت های الاهی، 230 (سایت: 1855).
[6]. طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، ج 1، ص 272، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ پنجم، 1417ق.
[7]. ر.ک: نمایه های «اثبات امامت امام علی(ع) از قرآن»، سؤال 324 (سایت: 1817)؛ «امامت خاصه و غیر شیعه»، سؤال 3355 (سایت: 3603)؛ «امامان و رهبری سیاسی»، سؤال 7163 (سایت: 8068).
[8]. ایجى، میر سید شریف، شرح المواقف‏، تصحیح: نعسانى، بدر الدین، ج 8، ص 345، الشریف الرضی، افست قم‏، چاپ اول‏، 1325ق.‏
[9]. نساء، 54: «ما به آل ابراهیم، (که یهود از خاندان او هستند نیز،) کتاب و حکمت دادیم و حکومت عظیمى در اختیار آنها [پیامبران بنى اسرائیل‏] قرار دادیم».
[10]. المیزان فى تفسیر القرآن، ج 4، ص 377.
[11]. بقره، 251 و 247؛ ص، 35؛ برای آگاهی بیشتر به منابع تفسیری – مانند تفسیر نمونه- در ذیل این آیات شریفه مراجعه کنید.
[12]. یوسف، 101.
[13]. زمخشرى، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج 2، ص 507 ، دار الکتاب العربی، بیروت، چاپ سوم، 1407ق؛ حسینى همدانى، سید محمد حسین، انوار درخشان، ج 9، ص 136، کتابفروشى لطفى، تهران، چاپ اول، 1404ق؛ حسینى شیرازى، سید محمد، تبیین القرآن، ص 259، دار العلوم، بیروت، چاپ دوم، 1423ق؛ طبرسى، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ج 2، ص 211، انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم، تهران، چاپ اول، 1377ش.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها