تعریف حدث
«حدث» در لغت به معنای‌ به وجود آمدن است.[1] و محدث در اصطلاح فقها به کسی گفته می‌شود که از او چیزی صادر شود که حالت طهارت و پاکی او را از بین برد.[2]
«حدث» در اصطلاح فقها بر دو معنا اطلاق شده است: یکى سبب، یعنى امرى که طهارت را نقض مى‌کند؛ مانند بول، غائط و جنابت، و دیگرى مسبب، یعنى حالتى که به سبب پیدایى یکى از امور یاد شده، در نفس انسان پدید مى‌آید که از آن به قذارت و نجاست معنوى تعبیر مى‌گردد، و مانع دخول انسان در نماز و دیگر اعمال مشروط به طهارت مى‌شود.‌
اقسام حدث
حدث دارای دو مرتبه است؛ یکی خفیف و دیگری شدید. مرتبه‌ی خفیف، حدث اصغر و مرتبه‌ی شدید، حدث اکبر نامیده مى‌‌شود. آنچه که با وضو و غسل برطرف مى‌‌شود حدث به معناى دوم (مسبب) است. به کسى که حدث از او صادر گردیده «مُحدِث» می‌گویند.
حکم حدث
حدث، ناقض طهارت است و فرد محدث پیش از تحصیل طهارت، یعنی انجام وضو، غسل یا تیمّم نمى‌‌تواند اعمالى را که مشروط به طهارت است، به جا آورد.
اسباب حدث
اسباب حدث اصغر که تنها موجب وضو مى‌‌گردند، عبارت‌اند از: خروج ادرار؛ مدفوع؛ باد معده؛ خوابى که بر قوّۀ شنوایى و بینایى چیره گردد، به گونه‌‌اى که چشم نبیند و گوش نشنود؛ زایل شدن عقل بر اثر پیدایى جنون، بیهوشى، مستى و غیر آن و استحاضۀ قلیله.
اسباب حدث اکبر که با غسل برطرف مى‌‌گردند، عبارت‌اند از: جنابت، نفاس، حیض، استحاضۀ متوسطه و کثیره، و مسّ بدن میّت.
رافع حدث:
حدث اصغر با وضو و حدث اکبر با غسل بر طرف مى‌‌گردند.‌
در صورت عدم دسترسى یا عدم امکان استفاده از آب، تیمّم بدل از وضو در حدث اصغر و بدل از غسل در حدث اکبر مشروعیّت مى‌‌یابد.
احکام حدث
1. مطلق حدث: بنابر مشهور، رساندن جایى از بدن به نوشته‌‌هاى قرآن بر محدثِ مکلّف حرام است. نام‌هاى خداوند، پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) نیز بنابر مشهور همین حکم را دارند.
در صورت عارض شدن حدث پس از غسل در غسل‌هاى زمانى، همچون غسل جمعه، نیازى به اعادۀ آن نیست و اعاده، استحباب ندارد؛ همچنین غسل‌هایى که به جهت ارتکاب عملى در گذشته صورت گرفته، مانند غسل توبه از گناهى که از او سر زده است؛ لیکن در غسل‌هایى که جهت انجام دادن کارى به جا آورده مى‌شود، مانند غسل زیارت یا احرام و نیز در غسل‌هاى مکانى، از قبیل غسل براى دخول مسجد الحرام، در صورت محدث شدن پس از آن، بنابر قول مشهور، اعاده مستحب است؛ لیکن در اینکه اعاده به جهت بطلان غسل اوّل است یا امرى تعبّدى، اختلاف است.‌
حدث- چنان که گذشت- با وضو، غسل و یا تیمّم رفع مى‌‌شود؛ لیکن آیا براى رفع آن، نیّت رفع حدث نیز واجب عینى است یا واجب تخییرى، به معناى مخیّر بودن بین نیّت رفع حدث و بین نیّت اباحۀ دخول در نماز و یا واجب نیست، اقوال مختلف است.‌
کسى که مبتلا به عروض پى در پى حدث است، مانند مسلول، مبطون و مستحاضه، اگر در مدتى معیّن، حدث بر او عارض نمى‌‌شود، باید در همان زمان- اوّل وقت باشد یا وسط و یا آخر آن- تحصیل طهارت کند و‌ نماز بگزارد و در صورت تأخیر عمدى از آن مدت، مرتکب گناه شده است.‌
بنابر قول مشهور، تیمّم بدل از غسل جنابت با عارض شدن حدث- اعم از اصغر و اکبر- باطل مى‌‌گردد و براى نماز باید اعاده شود.‌
2. حدث اصغر: آبِ به کار رفته در رفع حدث اصغر، پاک و پاک کننده و وضو گرفتن و غسل کردن با آن بنابر مشهور صحیح است. عارض شدن حدث اصغر در اثناى وضو، آن را باطل مى‌کند. آیا در غسل جنابت هم چنین است و در صورت عدم بطلان آیا پس از اتمام غسل، وضو براى نماز واجب است؟ اقوال مختلف است. ‌
این اختلاف در دیگر غسل‌ها نیز، بنابر قول به کفایت آنها از وضو وجود دارد. بنابر قول به عدم کفایت، اتمام غسل و گرفتن وضو براى نماز متعیّن است.‌
3. حدث اکبر: آب به کار رفته در رفع حدث اکبر پاک است و مى‌‌توان با آن، چیز نجس را شست؛ لیکن در صورت قلیل بودن آیا رافع حدث- اعم از اصغر و اکبر- هست یا نه؟ اختلاف است.
اگر در اثناى غسل، حدث اکبر عارض شود، در صورت مماثلت دو حدث، مانند جنب شدن در اثناى غسل جنابت یا مسّ بدن میّت در اثناى غسل مسّ میّت، غسل باطل مى‌‌شود، و در صورت عدم مماثلت، مانند حیض شدن زن در اثناى غسل جنابت، بطلان آن اختلافى است.
بنابر قول به عدم بطلان، بعد از اتمام غسل، براى حدث جدید غسل دیگرى انجام مى‌‌دهد. اگر حدث دوم غیر جنابت باشد- بنابر قول به عدم کفایت غیر غسل جنابت از وضو- براى نماز- پس از غسل دوم- وضو نیز واجب است.‌
آیا عارض شدن حدث اکبر، جز جنابت در اثناى وضو موجب بطلان آن مى‌‌شود؟ مسئله اختلافى است.‌[3]
برای آگاهی بیشتر در باره برخی از احکام حدث‌ها، این پاسخ‌ها را مطالعه کنید: ۲۱۸۷۱، ۲۳۹۵، ۲۴۵۰

---