دو عبارت نزدیک به هم از امام علی(ع) نقل شده است:
۱. «مَنْ أَکْثَرَ ذِکْرَ الْمَوْتِ رَضِیَ مِنَ الدُّنْیَا بِالْیَسِیرِ»؛[1] کسی که زیاد به یاد مرگ باشد، به کم دنیا راضی است.
۲. «مَنْ أَکْثَرَ مِنْ ذِکْرِ الْمَوْتِ رَضِیَ مِنَ الدُّنْیَا بِالْکَفَافِ»؛[2] کسی که زیاد به یاد مرگ باشد به اندازه‌ای که او را بس باشد، راضی است.
نظر به این‌که زندگی در دنیا دائمی و جاودان نیست و هر موجودی ناگزیر به ترک دنیا است، اگر کسی به این واقعیت باور پیدا کند حتماً در زندگی وی آثار مثبتی خواهد گذاشت، خداوند می‌فرماید: «پس هر که به لقاى پروردگارش امید دارد، باید کارى شایسته انجام دهد، و هیچ‌کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند».[3]
از جمله آثار یاد مرگ که در روایات به آن اشاره شده است، بی‌اعتباری و بی‌ارزشی دنیا است. با توجه به توضیح مذکور نکاتی پیرامون این دو حدیث ارائه می‌شود.
الف. منظور از یاد مرگ، عبرت گرفتن از کسانی است که مرده‌اند و هیچ چیز از متاع دنیا را به همراه خود نبردند. با توجه به این‌که زندگی در دنیا محدود است، انسان از مال دنیا هرچه داشته باشد به مقدار محدود می‌تواند از آن بهره ببرد.
ب. کسی که تنها همّتش جمع آوری اموال زیاد در دنیا است، حتماً هدفش بهره بردن و التذاذ از آن است، امّا یاد مرگ آن‌را در کامش تلخ می‌کند؛[4] چون روزی فرا خواهد رسید که باید از تمام آنها دل بکند و جدا شود و هر چه بیشتر داشته باشد حسرت وی از ترک دنیا بیشتر خواهد بود. چنین شخصی اگر به این باور برسد که آنچه جمع کرده هیچ کدامش را بعد مرگ با خودش نخواهد برد و درک کند که کم کم به وقت کوچ به آخرت نزدیک می‌شود، به مال کم دنیا بسنده می‌کند.[5]

---