1. فقر وجودی ملاک احتیاج معلول به همه انواع علت است؛ زیرا اولاً: رجوع انواع علل به علت فاعلی است؛ چرا که علّت مادّی و صوری در حقیقت خود معلول هستند که با اعتبار عقل، مادّه و صورت می شوند؛ یعنی وقتی به صورت متّحد لحاظ شوند، خود معلول هستند و وقتی مستقل لحاظ شوند علّت مادّی و صوری هستند؛ پس تفاوت آنها تفاوت اعتباری است، نه حقیقی. و معلول از شئون علّت فاعلی است و علت غایی نیز، هر چند در نظر بدوی ممکن است رجوعش به غیر فاعل باشد، لکن به نظر دقیق در همه موارد، رجوع غایت به فاعل، از آن جهت که فاعل است، بلکه در فاعل حقیقی غایت عین فاعل است؛[1]پس در این بحث فرقی بین علّت تامه و علّت فاعلی نیست.[2]

ثانیاً: فقر وجودی معلول به علت؛ یعنی توقف وجود معلول بر وجود علت، و این توقف در تمام اقسام علل وجود دارد؛ پس ملاک فوق در تمام اقسام علل جاری است.[3]

2. مفاهیم فلسفی مفاهیمی هستند که اگر بر موجودات حمل شوند، بیانگر انحای وجود آنها هستند (نه حدود ماهوی آنها) و چون وجود ماهیت ندارد، مفهومی هم که بر او حمل می شود، و بیان گر انحای آن است، نیز ماهیت ندارد، پس تطابق ماهوی هم با مصداق خود ندارد. وقتی مفهومی ماهوی نیست مسلم است که جنس و فصل نخواهد داشت؛ زیرا جنس و فصل از اقسام ماهیت است.[4]

3. معلول به علّت خود علم حضوری دارد؛ لکن نه به صورت علمی که علّت به معلول خود دارد؛ زیرا علّت، واجد تمام مراتب معلول است و حقیقت معلول نزد او حاضر است، به خلاف معلول که تنها رقیقت علّت نزد او حاضر است و تنها به اندازه سعه وجودیش، به علت علم دارد، در حقیقت علم معلول به خود، عین علم معلول به علّت است، در مرتبه خود.[5]

4. زمان را با توجه به تعریفش برای مادّیات اثبات می کنیم؛ چون زمان عبارت است از: مقدار متصل غیر قارّی که عارض بر حرکت می شود[6]؛ برای همین هر جا حرکت است، زمان هم هست.

موجودات مادّی چون سیالند، همیشه در حال خروج از قوّه به فعل هستند، و حرکت یعنی خروج از قوه به فعل؛ پس مادیات حرکت دارند و حرکت مقدار دارد و مقدار حرکت همان زمان است؛ پس موجودات مادی همیشه زمان دار هستند.