1. متکلمان مسلمان، مراتب توحید و انواع آن‌را چنین تقسیم کرده‌اند: توحید در ذات، توحید در صفات، و توحید در فعل، که اقسام دیگر توحید، زیر این اقسام داخل می‌شوند؛ مانند توحید در خالقیت، توحید در ربوبیت، توحید در حاکمیت، توحید در طاعت و بندگی، توحید در تشریع و توحید در عبادت.[1]
در دیدگاه عرفانی نیز رده‌بندی‌هایی از توحید ارائه شده است که بندهای بعدی ناظر به آنها است.
2. معنای جمله‌ی « لا اله الا هو»؛[2] این است که «جز او معبودی نیست». «هو» یا «او» اشاره به مقام «غیب الغیوب»،[3] غایب‌ترین غیب‌ها بودنِ خداوند دارد؛ و اشاره به این دارد که برای هیچ بشری امکان ندارد که به ذات پروردگار احاطه پیدا کند.[4]
3. «لا اله الا الله» به این معنا است که خدا و معبودی غیر از آن‌کس که به «الله» نامیده شده نیست؛ منظور از «الله» ذاتی است که مستجمع همه صفات جلال و جمال است. وقتی گفته می‌شود لا اله الا الله؛ یعنی خدایی غیر از «الله» که جامع همه صفات باشد، نیست.[5]
4. معنای «لا اله الا انا» این است که خدا و معبودی غیر از من نیست؛ می‌توان گفت در « لااله الا انا» مفهوم حضور و شهود گنجانده شده است؛ یعنی خداوند خود را حاضر و شاهد معرفی می‌کند.[6]
5. «لا اله الا انت» یعنی خدا و معبودی جز تو نیست. در این جمله نیز مفهوم حضور و شهود وجود دارد، ولی در این‌جا گواهی دهنده و انسانِ موحد، حضور خداوند را احساس می‌کند.
با توجه به معنای این جملات، معلوم می‌شود که همه‌ی آنها در رساندن معنای توحید و وحدانیت خداوند مشترک‌اند؛ و تفاوت آنها در برخی جزئیات است که در اولی علاوه بر توحید اشاره به مقام غیب الغیوب خداوند دارد، در دومی به جامعیت صفاتِ جمال و جلال خداوند نیز اشاره دارد؛ در سومی خداوند حضور و شهود خود را به بندگان اعلام کرده و در جمله‌ی چهارم، بندگان موحد، درک خود را به نحو شهود و حضور بیان می‌دارند.

---