جستجوی پیشرفته
بازدید
6080
آخرین بروزرسانی: 1397/06/14
خلاصه پرسش
امام علی(ع) در شورای شش نفره با یک دروغ مصلحت آمیز می‌توانست حکومت را به دست بگیرد؟ چرا با مجاز بودن چنین دروغی، این کار را نکرد؟
پرسش
دروغ مصلحتی جایز و به تصریح فقها در مواردی؛ مانند حفظ کیان اسلامی یا حفظ نفس محترمه، واجب است. پس چرا امیر المؤمنین(ع) در شورای شش نفره به دروغ نگفتند که بر اساس سیره دو خلیفه پیشین عمل می‌کنند تا ابو موسی اشعری با او بیعت کرده و خلافت را در دست گیرند و سپس آن‌گونه که می‌خواهند عمل کنند؟ اگر حفظ مقام ولایت بالاتر از جان انسان است و به همین دلیل در صورتی که در خطر بیافتد باید جان را فدا نمود، پس چرا با دروغی مصلحتی آن‌را از واگذاری به خلیفه سوم حفظ ننمودند؟
پاسخ اجمالی
دروغ مصلحت‌آمیز هما‌ن‌گونه که از نامش پیدا است، در صورتی جایز است که بتوان به واسطه آن از مفسده بزرگ‌تری جلوگیری و ممانعت کرد؛ بنابراین، علاوه بر شناخت مصلحت و مفسده و اهم و مهم، اطلاع کامل از شرایط و موقعیت زمانی و مکانی لازم است؛ یعنی باید به این درجه از درک و شناخت رسید که چنین دروغی می‌تواند جلوی مفسده بزرگ‌تری را بگیرد. روشن است که اوضاع و احوال و شرایط شورای شش نفره به‌گونه‌ای بود که اظهار دروغین تعهدی که امام علی(ع) نمی‌خواست خود را ملتزم به آن بداند، نه تنها نفعی برای حضرتشان نداشت بلکه کاملاً به ضرر ایشان تمام ‌می‌شد؛ زیرا اگر به تعهدش عمل می‌کرد که با عقیده‌اش همخوان نبود و اگر عمل نمی‌کرد، از سوی خواص – و در مرحله بعد، عوام – مورد توبیخ و نکوهش قرار می‌گرفت.
توضیح این مطلب با در نظر داشتن چند نکته روشن می‌شود:
1. به گواهی تاریخ، ورود امام علی(ع) به عرصه سیاست و پذیرش حکومت به مفهوم ریاست‌طلبی و سلطه‌جویی نبود، حکومت و سیاست‌مداری از نظر امام علی(ع) فرصتی است برای برقراری عدالت اجتماعی. همان عدالتی که قرآن از آن به قسط تعبیر کرده و آن‌را یکی از عمده‌ترین اهداف بعثت تمام پیامبران برشمرده است. از نظر امام علی(ع) حکومت آن زمان دارای ارزش است که شخص حاکم و زمام‌دار به کمک این ابزار سیاسی بتواند، احقاق حقّی کرده و یا از باطلی جلوگیری نماید و کرامت انسانی را که در طول قرون و اعصار به وسیله قدرت‌مندان و ظالمان از بین رفته، به جوامع انسانی بازگرداند.[1]
2. کیفیت ابتدا و آغاز هر کاری نقش و تأثیر اساسی در ادامه آن دارد؛ زیرا پایه و ریشه برای کارهای بعدی است؛ بویژه این‌که دروغ گفتن و دغل‌کاری امری است که منفور خدا و خلق می‌باشد.[2]
بنابراین، اگر امام علی(ع) پایه حکومت خود را بر دروغ - گرچه مصلحت‌آمیز - بنا می‌گذاشت چگونه می‌توانست با فساد و ظلم مبارزه کند. به‌خصوص این‌که جامعه در آن زمان دچار انواع انحرافات شده بود که عاملان اصلی آن نیز خواص بودند؛ یعنی کسانی که نه تنها مدعی دین و تقوا بودند، بلکه خود را متولیان دین و فرهنگ جامعه می‌خواندند و برای هر نوع فساد، توجیه و تفسیر دینی می‌تراشیدند و یا دروغی را می‌تراشیدند؛ در چنین اوضاع و احوال، وظیفه اصلی مصلحان واقعی ریشه کن نمودن ظلم و فساد است؛ حال آیا این پذیرفتنی که در چنین شرایط با استمداد و کمک گرفتن دروغ بتوان ریشه ظلم و فساد را خشکاند و از بین برد. آری! دروغ مصلحت‌آمیز مجاز است، اگر مصلحت برتری پیامد آن باشد.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها