یکی از شهدای کربلا که روز عاشورا در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید،[1] محمد بن عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب است.[2] در منابع تاریخی نام مادرش خوصا (حوط[3]) بنت حفصه بن ثقیف، معرفی شده است.[4] در برخی منابع متأخر با آن‌که در زندگی‌نامه محمد بن جعفر، همین موضوع پذیرفته شده است،[5] اما در جای دیگری - بدون آن‌که به منبعی ارجاع شود - ادعا شده است که شاید حضرت زینب(س)  مادر محمد باشد.[6] به هر حال هنگام خروج امام حسین(ع) از مکه، محمد نیز به سفارش پدرش با امام(ع) همراه شد و تا لحظه‌ی شهادت در روز عاشورا از ایشان جدا نشد.[7]

بعد از شهادت عبدالرحمن بن عقیل، در حالی‌که این‌گونه رجز می‌خواند، به میدان رفت:

«أَشْکو إِلَى اللَّهِ مِنَ الْعُدْوَانِ                       فَعَالَ قَوْمٍ فِی الرَّدَى عُمْیانٍ

                              قَدْ بَدَّلُوا مَعَالِمَ الْقُرْآنِ                                وَ مُحْکمَ التَّنْزِیلِ وَ التِّبْیانِ

وَ أَظْهَرُوا الْکفْرَ مَعَ الطُّغْیان‏»؛

(از دشمنی‌ها به خدا شکایت می‌کنم. از کردار قومی که کورکورانه هلاک می‌شوند. آنها آموزه‌های قرآن و آیات محکم و تنزیل و تبیان را تغییر داده، و کفر را به همراه سرکشی، آشکار کرده‌‌اند). [8]

سرانجام محمد در نبرد روز عاشورا به دست عامر بن نهشل تمیمی به شهادت رسید».[9]

در زیارت ناحیه بدین گونه از این شهید تجلیل شده است:

«السَّلَامُ‏ عَلَى‏ مُحَمَّدِ بْنِ‏ عَبْدِ اللَّهِ‏ بْنِ‏ جَعْفَرٍ الشَّاهِدِ مَکانَ أَبِیهِ وَ التَّالِی لِأَخِیهِ وَ وَاقِیهِ بِبَدَنِهِ. لَعَنَ اللَّهُ قَاتِلَهُ عَامِرَ بْنَ نَهْشَلٍ التَّیمِی».[10]

درود خدا بر محمد بن عبد الله بن جعفر که به جای پدرش و به همراه برادرش در کربلا حضور یافت و با جلو انداختن خود، پیش‌مرگ او می‌شد. نفرین خدا بر قاتلش عامر بن نهشل تیمی!

هم‌چنین در زیارت‌نامه‌ی امام حسین(ع) در روز و شب اول ماه رجب و شب و روز نیمه‌ی شعبان به او سلام داده شده است: «السَّلَامُ‏ عَلَى‏ مُحَمَّدِ بْنِ‏ عَبْدِ اللَّهِ‏ بْنِ‏ جَعْفَرِ بْنِ‏ أَبِی‏ طَالِب‏».[11]

وی به همراه سایر شهدا در پایین پای امام حسین(ع) در کربلا دفن شده است.[12]

[1]. «شهدای قیام عاشورا»، 28614.

[2]. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، تحقیق، تدمری، عمر عبد السلام، ج 5، ص 21، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، 1409ق.

[3]. شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 69، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.

[4]. ابو الفرج، علی بن الحسین الأصفهانی، مقاتل الطالبیین، محقق، صقر، سید احمد، ص 95، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا؛ ابن اثیر جزری، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج 4، ص 92، بیروت، دار صادر، 1385ق.

[5]. امین عاملی‏، سید محسن، اعیان الشیعة، ج 9، ص 391، بیروت، دار التعارف للمطبوعات‏، 1406ق.

[6]. همان، ج 1، ص 608 و نیز همین مؤلف، لواعج الاشجان فی مقتل الحسین (ع)‏، ص 133، بیروت، دار الأمیر للثقافة و العلوم‏، چاپ اول، 1996م.

[7]. الارشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج ‏2، ص 69.

[8]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب(ع)، ج 4، ص 105-106، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.

[9]. الارشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج‏ 2، ص 107.

[10]. ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، ص 491، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1419ق.

[11]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 98، ص 339، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[12]. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ص 255، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ سوم، 1390ق.