در آموزه‌های دین اسلام نسبت به اخلاق فردی انسان‌ها و دوری از تکبر سفارش‌های زیادی شده است. به عنوان نمونه

پیامبر اکرم(ص) فرمود: «محبوب‌ترین و نزدیک‌‌ترین شما نزد ما در آخرت خوش‌اخلاق‌ترین شما هستند، و مبغوض‌‌ترین و دورترین شما به ما کسانی هستند که از ثرثارون و متشدقون و متفیهقون می‌باشند. پرسیدند: یا رسول الله! معنای دو مورد اوّل را می‌دانیم، اما متفیهقون چه کسانى هستند؟ فرمود: متکبران (گردنکشان و خودخواهان)![1]

در توضیح واژه‌های این روایت باید گفت:

1. «ترثارون» از ریشه‌ی «ثرر» به معنای کثرت و زیادی است.[2] و به کسانی که زیاد صحبت می‌کنند، «ثرثارون» می‌گویند. این دسته از افراد به دلیل آن‌که همیشه همراه با شک و تردید هستند، از مسیر حق و حقیقت خارج می‌شوند.[3]
2. «مُتَشَدِّقون»‏ از ریشه‌ی «شدق» و به کسانی گفته می‌شود که بدون احتیاط صحبت می‌کنند و یا کسانی که مردم را مسخره می‌کنند و به این وسیله دیگران را نابود می‌کنند.[4]
3. «مُتَفَیْهِقُونَ‏» از ریشه‌ی «فهق‏»[5] در لغت به معنای وسیع است و به کسی که زیاد صحبت می‌کند گفته می‌شود؛[6] اما در اصطلاح روایات به کسانی که تکبر می‌ورزند گفته می‌شود.

لذا مراد از این روایت آن است کسانی که زیاد و بدون حساب و از روی تکبر حرف می‌زنند،‌ نزد پیامبر(ص) جایگاهی ندارد.[7]

[1]. ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسی، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر المعروف بمجموعة ورام، ج 1، ص 198، قم، مکتبة الفقیه، چاپ اول، 1410ق.

[2]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 4، ص 101 - 102، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.

[3]. همان، ص 102.

[4]. همان، ج ‏10، ص 173.

[5]. محمود بن عمر الزمخشرى‏، الفائق فی غریب الحدیث‏، ج 3، ص 58، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1417ق.

[6]. ابن درید، محمد بن حسن،‏ جمهرة اللغة، ج 2، ص 968، بیروت، دار العلم للملایین‏، چاپ اول، 1988م‏.

[7]. «تکبر در برابر متکبر»، 94069؛ «محرومان از بهشت»، 30778.